ΒΙΒΛΙΟ: «Αναμνήσεις από την παλαιά Άρτα»

(Στην Μνήμη του Τάκη Βαφιά) Τάκης Βαφιάς Άρτα 2010 σελ.95 

 Γράφει : Ο Κώστας Τραχανάς

Μια πόλη έχει τις ομορφιές και τις ασχήμιες της. Έχει τους ήχους και τις μυρωδιές της. Έχει την ιστορία της και το παρελθόν της. Κάθε τόπος έχει το θάμπος του το ιστορικό, λαογραφικό, πολιτιστικό και ανθρωπογνωστικό. (Φώτο)



 

Η πόλη μας η Άρτα μεγάλωσε, μετά την απελευθέρωση από τους Τούρκους το 1881, πολλά πράγματα άλλαξαν, όπως αλλάζουν δέρμα τα φίδια, οι κοινωνικοί φραγμοί έπεσαν, οι αποκλειστικές ομάδες απομονώθηκαν , τα ονόματα των παλαιών οικογενειών δεν σημαίνουν πια τίποτα… Μοσχοβολούσε ο τόπος τότε !

Η δροσερή αυλή ήταν κυριολεκτικά η καρδιά του σπιτιού. Πολλά έχουν αλλάξει όχι μόνο στην Άρτα. Χάθηκαν μια για πάντα , όπως χάθηκαν και οι άνθρωποι που ζούσαν τότε. Οι παππούδες , οι γονείς μας, οι φίλοι τους.

Τη θέση των μικρών μονώροφων σπιτιών με τις αυλές πήραν ψηλές πολυκατοικίες με pilotis γεμάτα αυτοκίνητα. Οι άνθρωποι πια δεν ζουν κοντά στο έδαφος, στις αυλές , στους δρόμους, αλλά ψηλά, σε διαμερίσματα , σε μπαλκόνια .

 

Οι ανάγκες άλλαξαν δραματικά ! Τους δρόμους κατακυρίευσαν τα αυτοκίνητα. Οι γειτονιές εξαφανίστηκαν μέσα στην απρόσωπη και αποπνικτική αστική μάζα. Το σπίτι δεν ανοίγει προς την ύπαιθρο, αλλά κλείνεται στον εαυτό του. Ακριβώς όπως οι ιδιοκτήτες του!! Δυσκολίες , κοινωνικές καταπιέσεις ,κουτσομπολιό, φτώχεια, ενοχές για «ωραίες» αμαρτίες, όλα αυτά τότε, ήταν μια σκλαβιά.

Αλλά και ανθρωπιά, συμπόνια, διάθεση γλεντιού, η καθαρότητα στις σχέσεις , οι ανοιχτές πόρτες των σπιτιών χωρίς φόβο, η αλληλεγγύη, η φιλία, οι παρέες, τα παιχνίδια στις γειτονιές, οι γνήσιες μυρωδιές , ο ελεύθερος χρόνος, μικρές χαρές με απλά πράγματα .
 

Το βιβλίο «Αναμνήσεις από την παλαιά Άρτα» του συμπατριώτη μας ιατρού Τάκη Βαφιά, μας μιλάει για εποχές που η Άρτα διεκδικεί τη θέση και τον ρόλο της στην ελληνική κοινωνία, στην αυγή και στις πρώτες δεκαετίες του 20ου αιώνα, τότε που υπήρχε μια άλλου είδους ποιότητα στις ανθρώπινες σχέσεις, στις μυρωδιές , στον έρωτα, στην αλήθεια, στην γεύση ακόμα και στην ακοή. Ο Τάκης Βαφιάς αγάπησε την Άρτα με τον παθιασμένο τρόπο των ρομαντικών , ανιδιοτελών των παλαιοτέρων εποχών.

Ο Τάκης Βαφιάς , γέννημα-θρέμμα της πανέμορφης πόλης μας, πνευματικός άνθρωπος με ευρύ πνεύμα και απαλλαγμένος από συμπλέγματα, σπουδαία προσωπικότητα της κοινωνίας της Άρτας, ποιητικός λαογράφος, οξυδερκής παρατηρητής, συλλέκτης του λαϊκού βίου, στοχαστής , μελετητής, λογοτέχνης, ζωγράφος, σκηνοθέτης θεατρικών παραστάσεων, επιστήμονας, άοκνος ερευνητής και αφηγητής διυλίζοντας τη μνήμη , έχει πάντα μιαν ενδιαφέρουσα ιστορία να αφηγηθεί, από αυτές που βίωσε , από αυτές που κάποτε συνέβησαν ή νομίζουμε ότι συνέβησαν.

 

Μας γκιζεράει σε μια εποχή που δεν θα ζήσουμε πια, ένα κόσμο αυθεντικό , χωρίς φτιασίδια, που μας κοιτάζει με αφοπλιστική ειλικρίνεια . Στηριγμένος στις διηγήσεις των παλαιοτέρων , μάζεψε στις χούφτες του τις αναμνήσεις τους , που σιγά-σιγά ξεφτίζουν ή τις παίρνουν μαζί τους φεύγοντας. Μαζεύει όλες τις στιγμές της ζωής του σε ένα μόνο ρεύμα σημερινών αισθήσεων.

Επιλέγει τις καλύτερες στιγμές της μνήμης του και τις συγκεντρώνει σε μπουκέτα ευτυχίας. Φτιάχνει γιοφύρια με το χθες: Mοιράζεται τον ψίθυρο και τη μοναξιά του ερειπωμένου πατρογονικού, τις παρέες που μαζεύονταν και έφτιαχναν σωματεία, στα οποία επενδύονταν ελπίδες και όνειρα , το άρωμα μιας εποχής η οποία, μολονότι χάθηκε για πάντα, σφραγίζει τη συλλογική μας μνήμη και λειτουργεί σαν άγκυρα που μας δένει με τα περασμένα. Διατηρεί ζωντανή την εικόνα της πόλης μας .

Μια συλλογή από ιστορίες , μνήμες και εικόνες , από στιγμές και σκηνές της ζωής περασμένης και ξεχασμένης, ιστορίες που αφήνουν μια γλυκιά γεύση στο στόμα, σαν τις καραμέλες βουτύρου της παιδικής μας ηλικίας. Ιστορίες κεντημένες με τη μαστοριά ενός προικισμένου αφηγητή, που σε «ταξιδεύουν». Ένα παρελθόν που το βλέπουμε με πικρία και νοσταλγία, στα κείμενα του Τάκη Βαφιά.

 

Κείμενα τρυφερά , δείγμα υψηλού ήθους. Κείμενα-σχόλια του μεγάλου αυτού Αρτινού μελετητή , που σε μια προχωρημένη ηλικία δεν δίστασε να δοκιμάσει ένα ακόμα βιβλίο. Η ακρίβεια της περιγραφής ανθρώπων, τόπων, γεγονότων, συντάσσεται με την αλληλουχία του χρόνου, η μνήμη εναλλάσσεται με τη γνώση , η τρυφερότητα συμπορεύεται με τη νοσταλγία, ο στοχασμός συμπλέει με το όνειρο.

Το βιβλίο «Αναμνήσεις από την παλαιά Άρτα» του Τάκη Βαφιά,είναι προϊόν πολυετούς ερευνητικής εργασίας, γραμμένο με μεράκι και διανθισμένο από την τριβή του με τον τόπο και τους ανθρώπους του, αποτελεί ένα χρήσιμο εργαλείο ιστορικής τεκμηρίωσης, ενημέρωσης και ευαισθητοποίησης για μια γωνιά της Ηπείρου, άγνωστη στο ευρύ κοινό, που εξακολουθεί να υπομένει ,να επιμένει και να ελπίζει.



Μιλάει για παρέες, για έθιμα, για αντιλήψεις , για σοκάκια , για γειτονιές, για οικογένειες, για αρχοντικά, για χάνια, για το ρολόϊ, για πηγάδια, για εξοχικά καφενεδάκια, για δρόμους, για πλατείες ,για πίνακες, για πίτες, για γλυκά του κουταλιού, για γλέντια, για εκδρομές, για τραγούδια ,για χορούς, για χοροεσπερίδες, για προτομές, για εικονογραφίες , για το Αρτινό θέατρο, για το Μικρό Όμιλο, για το λαθρεμπόριο της γέφυρας, για το χοροδιδασκαλείο του Παλάτζα, για τις ρίζες του Αρτινού καρναβαλιού, για τις γιατρούδες, για τον Πανάρατο και τις Επτά δυνάμεις, για τα Βελούχια, για την «Αρτινιά», για την εβραΪκή συναγωγή «Γκρέκα», για την πνευματική στέγη του «Σκουφά», για αρχιτεκτονικές, για σκηνές της καθημερινής ζωής, για τοπία, για μνημεία του λόγου, για πρόσωπα….

Φανερώνει μπροστά μας έναν κόσμο γεμάτο μάγια, μυστικά μηνύματα και χειρονομίες, έναν κόσμο που δεν χρειάζεται το γκρίζο βορινό φως για να μας υποβάλει την παραμυθένια του διάσταση .

Ανεπανάληπτες εικόνες του παρελθόντος. Λέξεις πετράδια ξεχασμένα και εικόνες μαγικές, ξεχύνονται από αυτό το κείμενο σαν λάβα ορμητική και συμπαρασύρουν μαζί τους τον αναγνώστη, εκείνον που ακόμη συντηρεί την αγιάτρευτη πληγή , την ανοιχτή αιμορραγούσα ρωγμή. Και την ίδια στιγμή , αυτό το λάβρο κείμενο μπορεί να μετατρέπεται σε δροσοστάλαχτο περιβόλι της Άρτας την αυγή……

 

Οι ασπρόμαυρες φωτογραφίες του βιβλίου, αναλλοίωτες στον χρόνο , υφαρπάζουν την αιωνιότητα , δοξάζουν τον άνθρωπο, τον αγώνα, την αγωνία του. Ακινητοποιούν τη στιγμή, την καθιστούν εσαεί παρούσα.

Ένα απίστευτο παρελθόν ταυτισμένο με έναν τόπο, την Άρτα, ξαναζωντανεύει στη μνήμη μας , περασμένο με την πατίνα του χρόνου. Τα χρώματα στους δώδεκα πίνακες του Τάκη Βαφειά είναι καθαρά και τολμηρά. Στον κάθε πίνακα ο καθένας μας μπορεί να βάλει επάνω ό,τι θέλει να δει. Τίποτα περισσότερο , τίποτα λιγότερο.

Οι πίνακες του είναι μια ιστορία της πόλης που ανανεώνεται στο διηνεκές… Ο λόγος του Τάκη Βαφιά, μικροπερίοδος αλλά λαχανιασμένος με αραιά σκορπισμένες δόσεις χιούμορ, κερδίζει τον Αρτινό αναγνώστη και δημιουργεί αναμονή συνέχειας.

 

Το βιβλίο αυτό μας γνώρισε πολλά, μας θύμισε αρκετά, το φωτογραφικό του υλικό μας ξύπνησε τρυφερά αισθήματα αλλά μας ευχαρίστησε διπλά. Δεν πρόκειται μόνο για ένα κείμενο με παλιές φωτογραφίες και πίνακες ζωγραφικής, αλλά για μια παρακαταθήκη μνήμης , μια μελέτη άρτια καλλιτεχνική, μια περιπλάνηση σε τόπους οικείους, ανθρώπινους, λυτρωτικούς.

Μια σπάνια αναγνωστική απόλαυση. Ένα έργο καθαρής δημιουργικής πνοής. Μια λογοτεχνική κατάθεση που θα αποζημιώσει τον αφυπνισμένο αναγνώστη. Ένα πόνημα-κόσμημα, που δεν πρέπει να λείψει από κανένα σπίτι της Άρτας.

Η εσωτερική ένταση που προσδίδει η νοσταλγία όσων χάθηκαν , η ισχυρή έλξη που ασκεί η γενέτειρα του καθενός , η αδυναμία των λέξεων να εκφράσουν επαρκώς όλα όσα θα ήθελε να πει κάποιος ,για αυτά που αφήσαμε πίσω , κάνουν το μοτίβο της επιστροφής στην « παλαιά Άρτα » να λειτουργεί συνεκδοχικά και να περιγράφει πολύ περισσότερες «επιστροφές» από αυτήν που αποτελεί την αφορμή των ιστοριών του Τάκη Βαφιά, επιστροφή στην αθωότητα, τη νεότητα, τη γειτονιά, τη παρέα, την οικειότητα , την οικογένεια….

 

Καμιά μηχανή «αναζήτησης» δεν μπορεί να μας φέρει τη γλυκιά αίσθηση εκείνων των χρόνων. Και καμία επίσης δεν μπορεί να μας γυρίσει πίσω σε εκείνους τους καιρούς. Αν θέλουμε να ξαναβρούμε κομμάτια του παρελθόντος , πρέπει να ξέρουμε πως ήταν.

Και οι σελίδες αυτού του βιβλίου , διατηρούν το παρελθόν ζωντανό . Πάνω στο παρελθόν αυτό , πατά κάποιος σταθερά, για να κάνει το επόμενο βήμα και να πορευτεί στον άγνωστο δρόμο που ξημερώνει αύριο…..

Κώστας Τραχανάς
Φώτο από artinoi.gr