ΒΙΒΛΙΟ: «Αμβρακία-Τα νεώτερα ανασκαφικά ευρήματα»

Εφορεία Αρχαιοτήτων Άρτας , Επιμέλεια Έκδοσης Βαρβάρα Ν.Παπαδοπούλου, Αρχαιολογικό Μουσείο Άρτας 2017 σελ. 96

Κείμενο: Κώστας Τραχανάς

Στον τόμο αυτό της Εφορείας Αρχαιοτήτων Άρτας , περιέχεται ο κατάλογος της περιοδικής έκθεσης με τίτλο «Αμβρακία.Τα νεώτερα ανασκαφικά ευρήματα». 




Στο βιβλίο αυτό παρουσιάζονται τα νεώτερα ευρήματα των ανασκαφών στη Δυτική Νεκρόπολη της Αμβρακίας , που πραγματοποιήθηκαν τα τελευταία χρόνια , στο πλαίσιο του συγχρηματοδοτούμενου έργου «Ανάδειξη –Ενοποίηση αρχαιολογικών χώρων αρχαίας Αμβρακίας: Δυτική Νεκρόπολη-Ναός Απόλλωνα –Μικρό Θέατρο». 

Τα Περιεχόμενα του τόμου είναι : 

Αμβρακία ,τα νεώτερα ανασκαφικά ευρήματα –Λίγα λόγια για την έκθεση 

Η Αμβρακία, ιστορικό πλαίσιο 

Η Δυτική νεκρόπολη της Αμβρακίας 

Τα κτερίσματα των νεκρών 

Οι ταφικές πρακτικές 

Τα τεφροδόχα αγγεία 

Εγχυτριασμός νηπίου σε κρατήρα 

Τελετουργικά έθιμα και νεκρικές προσφορές 

Οι επιτύμβιες στήλες 

Μαρμάρινη ανάγλυφη πλάκα με παράσταση Μούσας και ανδρικής μορφής 

Βιβλιογραφία 

Ομιλίες που διοργανώθηκαν στο πλαίσιο της περιοδικής έκθεσης 

Εκπαιδευτικές δράσεις 

Φωτογραφικό παράρτημα 

Οι νεκροί της Αμβρακίας συνοδεύονταν στη μεταθανάτια κατοικία από τα κτερίσματα , δηλαδή τα αγαπημένα τους εν ζωή αντικείμενα , ή και αυτά που κατασκευάζονταν αποκλειστικά και μόνο για ταφική χρήση. Τα βρέφη και τα παιδιά συνόδευαν θήλαστρα , παιχνίδια, όπως πλαγγόνες (κούκλες) και πλαταγές (κουδουνίστρες).

Στις ταφές νεαρών ανύπαντρων γυναικών βρέθηκαν αντικείμενα που σχετίζονται με το γάμο , ενώ σε ταφές νέων ανδρών αντικείμενα που χρησιμοποιούνται σε αθλητικές δραστηριότητες, όπως χάλκινες στλεγγίδες(ξέστρα).

Οι ώριμοι άνδρες συνοδεύονταν από αντικείμενα σχετικά με τα συμπόσια ή με το επάγγελμά τους, η και όπλα, ενώ στις γυναικείες ταφές βρέθηκαν κοσμήματα και αγγεία καλλωπισμού. Στις ταφές των νεκρών που προέρχονταν από υψηλά οικονομικά στρώματα πολλές φορές απαντώνται χρυσά στεφάνια και δανάκες, δηλαδή ομοιώματα νομισμάτων, κατασκευασμένα από λεπτό φύλλο χρυσού .Έφεραν στη μία όψη τους έκτυπη παράσταση Πήγασου ή κηρυκείου. Οι συγγενείς του νεκρού τις τοποθετούσαν στο στόμα του ή στον τάφο και χρησίμευαν ως το εισιτήριό του για τον Κάτω Κόσμο.

Κτερίσματα των νεκρών που βρέθηκαν ήταν : χρυσό στεφάνι, χρυσή τρισκελής, χρυσό έλασμα , χρυσό ενώτιο, χρυσό δαχτυλίδι, απότμημα πήλινου επιχρυσωμένου πλακιδίου με παράσταση και δανάκες.

Πήλινα κτερίσματα ανδρικής ταφής ήταν : Αττική μελαμβαφής κύλικα, Αττικός μελαμβαφής σκύθος κορινθιακού τύπου , μελαμβαφής πελίκη, μελαμβαφής λύχνος, λεκανίδα με πώμα, αρυτήρας και μελαμβαφές πινάκιο.

Πήλινα κτερίσματα γυναικείας ταφής ήταν : Μελανόμορφο ληκύθιο, μελαμβαφής αρυτήρας, μελαμβαφής σκύφος, μελαμβαφές άωτο σκυφίδιο, μελαμβαφές μικρογραφικό αλάβαστρο, ερυθρόμορφη υδρία με πώμα, βολβόσχημο μυροδοχείο και κωνική αγνύθα (υφαντικό βαρίδι).

Κτερίσματα παιδικών τάφων ήταν : Πήλινες πλαγγόνες και πλατάγες.

Βρέθηκαν τεφροδόχα αγγεία , δηλαδή αγγεία στα οποία τοποθετούνταν τα λείψανα της καύσης των νεκρών : Ερυθρόμορφη πελίκη, αμφορέας «ψευδοκυπριακού τύπου» ,τεφροδόχος αμφορέας με κάθετες λαβές, μελαμβαφής τεφροδόχος πελίκη με πώμα και μελαμβαφής τεφροδόχος αμφορέας με πώμα.

Οι συγγενείς του νεκρού αμέσως μετά την ταφή ,πραγματοποιούσαν τελετές ανάλογες με τα σημερινά μνημόσυνα .Στις αρχαίες πηγές αναφέρονται τα «τρίτα» , τα «ένατα» και τα «τριακοστά». Κατά τη διάρκεια των τελετών οι συγγενείς εναπόθεταν αγγεία και ειδώλια , ενώ γίνονταν χοές (σπονδές οίνου, ελαίων, και αρωμάτων) , εναγίσματα (προσφορές στο νεκρό σε γάλα, μέλι, νερό ,κρασί, κ.α.) και προσφέρονταν καρποί και τροφή.

Βρέθηκαν στο Δυτικό Νεκροταφείο της Αμβρακίας : Πήλινο ειδώλιο ένθρονης γυναικείας ενδεδυμένης μορφής με πόλο και προσφορά, πήλινη κόρη με προσφοράς, πήλινος ενδεδυμένος κούρος, πήλινη κόρη σε σχήμα ρυτού, πήλινο πτηνόμορφο ρυτό, πήλινη σειρήνα σε σχήμα ρυτού, πήλινος άβαφος πιθαμφορίσκος, πήλινος μελαμβαφής πιθαμφορίσκος και πήλινο άβαφο αλάβαστρο.

Οι συγγενείς των νεκρών , στη μνήμη των αγαπημένων εκλιπόντων , τοποθετούσαν λίθινες στήλες, που σήμαιναν τους τάφους. Οι στήλες της Αμβρακίας αποτελούν ένα από τα μεγαλύτερα σύνολα ενεπίγραφων μνημείων στην περιοχή της βορειοδυτικής Ελλάδας. Μέχρι σήμερα έχουν έρθει στο φως πάνω από 800 στήλες, κατασκευασμένες από εγχώριο ασβεστόλιθο και προέρχονται από ντόπια εργαστήρια λιθοξοϊας.

Στις επιγραφές το όνομα του νεκρού συνοδεύει το πατρώνυμο και σπανιότερα αναγράφεται το εθνικό, το επάγγελμα και η επίκληση «χαίρε». Βρέθηκαν στο Δυτικό νεκροταφείο πολλές Επιτύμβιες στήλες.

Βρέθηκε επίσης στο πλακόστρωτο του βυζαντινού ναού της Αγίας Θεοδώρας στην Άρτα μια μαρμάρινη ανάγλυφη πλάκα με παράσταση Μούσας (ίσως η Ερατώ) και ανδρικής μορφής (μπορεί να είναι ο θεός Απόλλων, ο οποίος ήταν και ο προστάτης της Αμβρακίας).

Συγγραφείς αυτού του έργου είναι : Β.Παπαδοπούλου, Α.Αγγέλη, Σ.Ραπτόπουλος, Μ.Νιάρου, Ι.Κωτσοκώστας, Α.Βάσιος, Β.Καπόπουλος, Α.Μπαλαδήμα, Β.Γαλάνη,Θ.Δημητρέλη , Σ.Τζιράκης, Ν.Παπακωνσταντίνου και Γ.Κόντου.