Β.Τζουμέρκα:Πέτρας εγκώμιον στις αετοφωλιές της Νότιας Πίνδου
ΑΦΙΕΡΩΜΑ του TRAVEL BOOK - ΕΘΝΟΣ
Εδώ τα έργα της φύσης, κοφτερές κορφές, βαθιές χαράδρες, ορμητικά ποτάμια βρίσκονται σε έναν αιώνιο ανταγωνισμό με τα έργα του ανθρώπου, πανέμορφα χωριά, περήφανα γεφύρια, απόκρημνες μονές. Κερδισμένος; Ο ταξιδιώτης!
 |
Στα Τζουμέρκα, όσο τραχιά είναι η φύση, τόσο αγνοί και φιλόξενοι είναι οι άνθρωποι. Oσο τρομακτικοί και επισφαλείς φαντάζουν οι γκρεμοί, τόσο στιβαρά ορθώνονται τα παραδοσιακά πέτρινα σπίτια. Κι όσο ορμητικά κατηφορίζουν τα ποτάμια, τόσο γλυκά, νωχελικά κυλάει η ζωή.
Κι ο δρόμος; Ο δρόμος… Είτε έρχεσαι από Βορρά, μέσω Εγνατίας – Ιωαννίνων – Πετροβουνίου, είτε από Νότο, μέσω Ιονίας – Aρτας – Ροδαυγής, ο δρόμος είναι μακρύς και δύσκολος. Στενός, γεμάτος στροφιλίκια και «φουρκέτες», μερικές φορές νεροφαγωμένος ή ολισθηρός, κάποιες φορές παγωμένος αλλά πάντα απολαυστικός!
 |
Γιατί προσφέρει εντυπωσιακή θέα σε πολλά σημεία του (τον νου σου στο τιμόνι, εσύ!), γιατί σε βάζει αργά αργά και βασανιστικά στο παραμυθένιο σύμπαν των Τζουμέρκων. Η όποια «δυσκολία» πρόσβασης αποτελεί αναπόσπαστο κομμάτι της μαγείας, σε αυτές τις απόμακρες και ξεχασμένες από τον χρόνο αετοφωλιές της Νότιας Πίνδου.
Ας υποθέσουμε ότι έρχεστε από τον Νότο. Το νοητό σύνορο που θα διασχίσετε για να εισέλθετε στην τζουμερκιώτικη επικράτεια είναι η μεταλλική γέφυρα του Αραχθου και η πρώτη στάση σας θα είναι λίγες εκατοντάδες μέτρα βορειότερα, στην Πλάκα. Εκεί που η βαριά σκιά της απουσίας πλακώνει τα πάντα.
 |
Εδώ στεκόταν από το 1863 μέχρι την αποφράδα ημέρα της 1ης Φεβρουαρίου 2015, όταν κατέρρευσε λόγω πλημμύρας (και λόγω αδιαφορίας) ένα αριστούργημα της λαϊκής αρχιτεκτονικής, το μονότοξο πέτρινο γεφύρι της Πλάκας, ένα από τα μεγαλύτερα των Βαλκανίων και της Ευρώπης ολάκερης.
Λένε ότι θα αναστηλωθεί με τα αρχικά υλικά και με ευθύνη του Εθνικού Μετσόβιου Πολυτεχνείου. Μακάρι, και γρήγορα, γιατί το τοπίο, αλλά και η Ιστορία, δεν είναι ίδια χωρίς αυτό! Λίγο βορειότερα αξίζει να επισκεφθείτε την εντυπωσιακή λιθόκτιστη Μονή Μουχουστίου με τις τοιχογραφίες του 17ου αιώνα.
Συνεχίζοντας με κατεύθυνση βόρεια και αφού περάσετε τους ιστορικούς και γραφικούς οικισμούς των Ραφταναίων και των Κτιστάδων, λίγο πριν φτάσετε στην «πρωτεύουσα» των Βόρειων Τζουμέρκων θα κάνετε μια στάση στο επισκέψιμο σπήλαιο Ανεμότρυπα με τις ωραίες λιμνούλες.
Στα Πράμαντα
Φτάνοντας στα (ή «στην») Πράμαντα θα βρείτε ένα ζωντανό κεφαλοχώρι (έδρα του Δήμου Βόρειων Τζουμέρκων), προστατευμένο από την επιβλητική κορμοστασιά της Στρογγούλας (2.112 μέτρα). Εδώ βρίσκονται όλες σχεδόν οι υπηρεσίες και οι υποδομές για να καλυφθούν οι ανάγκες τόσο των μόνιμων κατοίκων όσο και των επισκεπτών, με λίγα λόγια στα Πράμαντα θα είστε «μέσα στα πράματα».
Σχολεία, συνεδριακό και αθλητικό κέντρο, γήπεδο αλλά και πιο «γήινες» απολαύσεις. Εδώ θα βρείτε θρυλικές χασαποταβέρνες που δικαιώνουν πλήρως τη φήμη και το όνομά τους, καθώς μέσα ή δίπλα στις ταβέρνες λειτουργούν παράλληλα και κρεοπωλεία, ενώ οι ταβερνιάρηδες είναι ταυτόχρονα κρεοπώλες και κτηνοτρόφοι.
Χαρακτηριστική εικόνα του χωριού, ειδικά τα χειμωνιάτικα βράδια, είναι τα κρέατα (ζώα ολόκληρα) που κρέμονται από τσιγκέλια στον δρόμο, στο φυσικό «ψυγείο» των Τζουμέρκων. Πέρα από το εξαιρετικό φαγητό, εδώ θα βρείτε και πολύ καλές προτάσεις διαμονής, ειδικά στον γειτονικό οικισμό Τσόπελα, με τους ατμοσφαιρικούς ξενώνες.
Στα Πράμαντα θα χαλαρώσετε στην όμορφη πλατεία με τη χαρακτηριστική λιθανάγλυφη, ανθρωπόμορφη βρύση του Αράπη και τον εντυπωσιακό ναό της Αγίας Παρασκευής.
Μια άλλη Αγία Παρασκευή, μοναστήρι αυτήν τη φορά, σας περιμένει έξω από το χωριό στις πλαγιές της Στρογγούλας, ενώ λίγο ψηλότερα στη θέση «Ισιωμα», σε υψόμετρο 1.260 μέτρων, θα βρείτε το Ορειβατικό Καταφύγιο Πραμάντων.
Στα φημισμένα Βλαχοχώρια
 |
Φεύγοντας από τα Πράμαντα με κατεύθυνση βόρεια αφήνετε τυπικά πίσω σας τα Τζουμέρκα (ή «Αθαμανικά Ορη») και πάτε για άλλα βουνά (ξαναλέμε, «τυπικά»), την Κακαρδίτσα και τον Λάκμο (ή «Περιστέρι»), όπου σας περιμένουν τα πιο ξακουστά βλαχοχώρια της περιοχής.
Πρώτος σταθμός, το Ματσούκι, ένα αρκετά «μοναχικό» αλλά «ζωντανό» χωριό με 70 μόνιμους κατοίκους, νηπιαγωγείο και δημοτικό σχολείο. Λίγο πριν από την είσοδο στο χωριό θα δείτε έναν εντυπωσιακό καταρράκτη, ενώ μέσα στο χωριό θα βρείτε «ενεργή» δριστέλα (νεροτριβή).
Καθ’ οδόν προς το Ματσούκι θα δείτε στα αριστερά σας, στην απέναντι πλευρά μιας κοιλάδας, την ιστορική Μονή Βύλιζας, στην οποία μπορείτε να φτάσετε μετά από περίπου 30 λεπτά περπάτημα σε μονοπάτι.
 |
Ενα ακόμα πιο εντυπωσιακό μοναστήρι σάς περιμένει στον δρόμο για Καλαρρύτες. Θα το δείτε ξαφνικά να κρέμεται πάνω από τα κεφάλια σας, «ενσωματωμένο» σε μια κάθετη πλαγιά πάνω από το Καλαρρύτικο φαράγγι.
Είναι η ξακουστή Μονή Κηπίνας (1212) με την ιδιότυπη αρχιτεκτονική, η οποία αποδεικνύει ότι «η πίστη και βουνά μπορεί να κινήσει»!
Περάστε τη μικρή ξύλινη γέφυρα και επισκεφθείτε το αρχονταρίκι, τα 4 κελιά και κυρίως το καθολικό της μονής, το οποίο βρίσκεται σε επίμηκες σπήλαιο και είναι κατάγραφο με τοιχογραφίες του 18ου αιώνα. Αν το μοναστήρι είναι κλειστό, αναζητήστε τα κλειδιά στο καφενείο του οικισμού Κηπίνας, όπου θα βρείτε το τηλέφωνο του «κλειδοκράτορα».
 |
Από εδώ και πέρα αρχίζουν τα πιο ωραία καθώς ήρθε η ώρα να δείτε δύο από τα πιο όμορφα χωριά της ηπειρωτικής Ελλάδας, τους Καλαρρύτες και το Συρράκο.
Φεύγοντας από την Κηπίνα με κατεύθυνση τους Καλαρρύτες, λίγο μετά τη μεταλλική γέφυρα του Καλαρρύτικου ποταμού κάντε μια στάση στην αρχή του μονοπατιού που οδηγεί στο φαράγγι του Χρούσια (παραπόταμος του Καλαρρύτικου).
Αφού περάσετε το πέτρινο γεφύρι της Κουιάσας, εισέρχεστε σε έναν «νεραϊδόκοσμο», με πυκνή βλάστηση, καταρράκτες και μια υπέροχη λιμνούλα, που τα καλοκαίρια λειτουργεί ως φυσική «πισίνα» για τους επισκέπτες της περιοχής.
 |
Στα 1.200 μέτρα υψόμετρο, στην πλαγιά που λέγεται Πουλιάνα, θα φτάσετε στους πανέμορφους Καλαρρύτες που εναρμονίζονται απόλυτα με το επιβλητικό τοπίο. Αφήνετε το αυτοκίνητό σας στην είσοδο του χωριού και μπαίνετε στη «μηχανή του Χρόνου».
Πέτρα πάνω στην πέτρα! Ταλαιπωρημένα αλλά ανθεκτικά και περήφανα αρχοντόσπιτα, χορταριασμένα καλντερίμια, όμορφες βρύσες, όλα υμνούν το υλικό που χαρακτηρίζει την ηπειρώτικη αρχιτεκτονική, αλλά και τη μαστοριά των περίφημων κτιστάδων.
 |
Τα υπέροχα κτίρια θυμίζουν τα χρόνια ακμής του χωριού, το οποίο ήταν κάποτε ανθηρή κωμόπολη με 3.000 κατοίκους που ήταν ξακουστοί στα πέρατα της Ευρώπης για το ταλέντο τους στο εμπόριο και την αργυροχρυσοχοΐα.
Και κατά κάποιον τρόπο εξακολουθούν να είναι, καθώς απόγονοι των «χρυσικών» Βούλγαρη και Νέσση είναι σήμερα παγκοσμίως γνωστοί ως «Bulgari» και «Nessi».
Σήμερα οι μόνιμοι κάτοικοι είναι ελάχιστοι, αλλά το χωριό «ζωντανεύει» καλοκαίρια, γιορτές και Σαββατοκύριακα, όταν πολλοί είναι αυτοί που το επισκέπτονται για να απολαύσουν τη μοναδική του ατμόσφαιρα, τους ωραίους ξενώνες και τις παραδοσιακές ταβέρνες του.
Από το βόρειο άκρο του χωριού ξεκινάει άλλο ένα μονοπάτι που «βυθίζεται» στο φαράγγι του Χρούσια και «αναδύεται» ξανά στην απέναντι πλευρά φτάνοντας μετά από 1-1,5 ώρα στο «δίδυμο» Συρράκο.
 |
Τα δύο χωριά, αν και σε ευθεία γραμμή, απέχουν - δεν απέχουν 1 χιλιόμετρο, ελέω Χρούσια χωρίζονται από περίπου 18 «δύσκολα» οδικά χιλιόμετρα. Μάλιστα κάποτε, μεταξύ 1881 και 1912, όταν ο ποταμός ήταν το σύνορο μεταξύ νέου ελληνικού κράτους και παραπαίουσας Οθωμανικής Αυτοκρατορίας, ανήκαν σε διαφορετικά κράτη, με τους Καλαρρύτες «ελληνικούς» και το Συρράκο «τουρκικό». Παρ’ όλα αυτά οι «βίοι» τους είναι παράλληλοι. Εγκατάσταση Βλάχων ποιμένων - οικονομική και πληθυσμιακή ανάπτυξη - μαρασμός - αναβίωση μέσω του τουρισμού.
Σήμερα ένας περιφερειακός δρόμος σάς φέρνει ακριβώς στην άκρη του Συρράκου (για αυτοκίνητα εντός του οικισμού, ούτε λόγος!), όμως προτείνουμε ειδικά κατά την πρώτη επίσκεψη να προτιμήσετε την παλιά είσοδο του χωριού, την πέτρινη πύλη Λεύκα.
 |
Γιατί; Πρώτον, γιατί στη διαδρομή θα έχετε υπέροχη πανοραμική θέα στην αρχιτεκτονική «Συμφωνία σε Πέτρα Μείζονα» του ομορφότερου ελληνικού χωριού (θα το γράφω μέχρι να πεθάνω).
Δεύτερον γιατί θα μπείτε στο χωριό όπως έμπαιναν για αιώνες οι Συρρακιώτες, περνώντας δύο πέτρινα γεφύρια, το «Πούντια Νουάου» («νέο γεφύρι») και το «Πούντια Νι’ κ» («μικρό γεφύρι») αλλά και το «Μέγα Ρέμα» («Βάλια Μάρι»), πριν ακούσετε τα πρώτα «Γκίνι Βίνιτ» («καλώς ήρθατε») από τους περήφανους και φιλόξενους Βλάχους.
Για το χωριό τι να πούμε; Η αψεγάδιαστη ομορφιά του είναι πέραν πάσης περιγραφής, αξίζει να το διαπιστώσετε ιδίοις όμμασι.
Τα Κατσανοχώρια
Φεύγοντας από Πράμαντα με κατεύθυνση δυτική και αφού περάσετε από Κτιστάδες, Ραφταναίους και Αμπελοχώρι θα κατεβείτε βαθιά στην κοιλάδα του Αραχθου, όπου θα βρείτε το εντυπωσιακό πέτρινο γεφύρι της Πολιτσάς.
Από εδώ αρχίζει και πάλι ανάβαση, μέχρι να συναντήσετε μια εντυπωσιακή καρστική λεκάνη όπου θα βρείτε το Καλέντζι (έδρα του πρώην Δήμου Κατσανοχωρίων) και τα γειτονικά χωριά Πλαίσια και Kορίτιανη. Σε απόσταση 1,5 χιλιομέτρων ανατολικά από το Καλέντζι ορθώνεται η αρχαία, μεγαλιθική ακρόπολη του Καστρίου, που κάποτε έλεγχε τα περάσματα του Αραχθου.
Ενα άλλο σημείο με καταπληκτική θέα βρίσκεται λίγα χιλιόμετρα βορειότερα, στο εκκλησάκι του Προφήτη Ηλία, περίπου 700 μέτρα από το χωριό Κωστήτσι, απ’ όπου θα απολαύσετε τη σμίξη Αραχθου και Καλαρρύτικου.
Ακόμα βορειότερα, στο χωριό Ελληνικό, επιβάλλεται μια στάση στο εντυπωσιακό και εντελώς «απροσδόκητο» Μουσείο Σύγχρονης Τέχνης που ίδρυσε ο διεθνούς φήμης γλύπτης και πανεπιστημιακός δάσκαλος Θεόδωρος Παπαγιάννης.
 |
Μια τελευταία στάση έμεινε για να ολοκληρώσετε την περιήγησή σας σε αυτή την εντυπωσιακή γωνιά της πατρίδας μας. Η Μονή Τσούκας, ένα φρουριακού τύπου μοναστήρι του 1190, είναι ένα από τα πιο σημαντικά προσκυνήματα ολόκληρης της Ηπείρου. Πολύ ιδιαίτερο χαρακτηριστικό το πολύκλωνο κερωμένο σκοινί που την περιβάλλει.
Η θέα είναι καταπληκτική. Από τη μια πλευρά το βλέμμα φτάνει (καιρού επιτρέποντος) μέχρι τα Γιάννενα και τη Λίμνη. Από την άλλη, οι βουνοκορφές των Τζουμέρκων και εκατοντάδες μέτρα χαμηλότερα οι μαίανδροι του Αραχθου.
Τα νερά του ποταμού και η πέτρα του μοναστηριού φέρνουν στο μυαλό, παραφρασμένα, τα λόγια του Οδυσσέα Ελύτη: «Αν αποσυνθέσεις την Ηπειρο, στο τέλος θα δεις να σου απομένουν πέτρα και νερό. Που σημαίνει: με άλλα τόσα την ξαναφτιάχνεις».
Σχόλια
Δημοσίευση σχολίου