Ταξίδι από την Ηπειρο στο νησί Ελις

ΕΚΘΕΣΗ ΣΤΟ ΙΤΣ ΚΑΛΕ ΤΟΥ ΚΑΣΤΡΟΥ ΤΩΝ ΙΩΑΝΝΙΝΩΝ 

Μια πύλη εισόδου και ελπίδας για χιλιάδες Ηπειρώτες που αναζητούσαν ένα καλύτερο αύριο αποτέλεσε η Αμερική στο τέλος του 19ου αιώνα και στο πρώτο μισό του 20ού ή ένα όνειρο που ξέφτισε από τις πρώτες κιόλας μέρες, χωρίς καμία δυνατότητα επιστροφής; 



Μάστορες και εργάτες δεν δίσταζαν να μπουν σε υπερωκεάνιο, να ταξιδέψουν κατά μέσο όρο 25 μέρες (ελάχιστη διάρκεια 13 μέρες και μέγιστη 38), γνωρίζοντας καλά πως μπορεί να μην επιστρέψουν ποτέ.

Μέσα από σπάνια τεκμήρια και φωτογραφικά ντοκουμέντα, πολλά από τα οποία βλέπουν για πρώτη φορά το φως της δημοσιότητας, η έκθεση «Από την Απειρο χώρα στη Μεγάλη Ηπειρο», παρουσιάζει χαρακτηριστικές περιπτώσεις Ηπειρωτών που ακολούθησαν την υπερπόντια μετανάστευση προς τις ΗΠΑ.

Φιλοξενείται στην Αίθουσα Πολλαπλών Χρήσεων του Βυζαντινού Μουσείου στο Ιτς Καλέ του κάστρου των Ιωαννίνων και διοργανώνεται από την Κοσμητεία της Φιλοσοφικής Σχολής του Πανεπιστημίου Ιωαννίνων σε συνεργασία με την Εφορεία Αρχαιοτήτων.

«Η έκθεση αυτή είναι εύστοχη ως προς το θέμα, πρωτότυπη ως προς το περιεχόμενο και επίκαιρη, λόγω της κυριαρχούσας κατάστασης, της υποδοχής προσφύγων και μεταναστών στην Ελλάδα και στην Ευρώπη», λέει στο «Εθνος», ο προϊστάμενος της ΕΦΑ Ιωαννίνων, Κώστας Σουέρεφ, προσθέτοντας ότι «οι Ηπειρώτες που μετανάστευσαν κατά κύματα από το τέλος του 19ου αιώνα έως τα χρόνια του Β΄Παγκόσμιου Πολέμου, υπήρξαν το δυναμικό κεφάλαιο που χάθηκε στα χρυσωρυχεία, στα εργοστάσια και στις λεωφόρους της χώρας, η οποία βλέπει τον ήλιο επτά (μοιάζει με άπειρο) ώρες μετά την Ελλάδα».

Η διάρθρωση των τεκμηρίων αντικατοπτρίζει την τροχιά των μεταναστών της Ηπείρου, από τη γενέθλια γη στη χώρα των μεγάλων προσδοκιών, στα χρόνια της παρακμής της οθωμανικής αυτοκρατορίας και της ελληνικής αναγέννησης. Η μετανάστευση από τους νομούς της Ηπείρου προς την Αμερική σχετίζεται σταθερά με τρεις έννοιες: τον εκπατρισμό, τις προσδοκίες και την αγωνία μπροστά στο άγνωστο.

«Ηταν μεγάλη και δύσκολη η απόφασή τους να φύγουν από ένα απομακρυσμένο χωριό και να ξενιτευτούν στην άγνωστη και πέρα από τον ωκεανό Αμερική. Επιβιβάζονταν σε ποντοπόρα ατμόπλοια στα λιμάνια της Πάτρας κυρίως, και του Πειραιά, όπου με τον καιρό ''η αποβάθρα είχε πλυθεί από δάκρυα χοντρά'', όπως περιέγραψε ο Μιχάλης Σπέγγος.

Οι μάστορες από την Πυρσόγιαννη, Κώστας Τζαχάνης και Γιάννης Χρυσάφης στο Νιου Τζέρσεϊ

Η άφιξη και η διαδικασία στο νησί Ελις (Ellis Island) ήταν για κάποιους το εισιτήριο για τη Νέα Υόρκη και για άλλους το κολαστήριο που θα τους έκρινε ανήμπορους σωματικά, νοητικά, ηθικά και αργότερα πολιτικά, προκειμένου να παραμείνουν στη χώρα», αναφέρει η καθηγήτρια Αρχαίας Ελληνικής Ιστορίας, κοσμήτορας της Φιλοσοφικής Σχολής του Πανεπιστημίου Ιωαννίνων και υπεύθυνη της έκθεσης, Κατερίνη Λιάμπη.

Μεγάλος αριθμός Εβραίων από τα Γιάννενα και μαστόρων της πέτρας από τα Μαστοροχώρια έφυγαν ως μετανάστες στην Αμερική και δεν επέστρεψαν ποτέ. Μικρότερος ήταν ο αριθμός των αντρών που έφυγαν από Θεσπρωτία και Πρέβεζα και ακόμη μικρότερος από την Αρτα.

Λούστροι, μικροπωλητές με καλάθια στους δρόμους των μεγάλων πόλεων, εργάτες στις γαλαρίες, στην κατασκευή σιδηροδρομικών δικτύων ή στα ορυχεία δούλεψαν κάτω από απάνθρωπες συχνά συνθήκες. Οι πιο τυχεροί ή δυνατοί κατόρθωσαν να κατακτήσουν το «χρυσούν όνειρον», ό,τι και αν σήμαινε αυτό για τον καθένα.

«Ο απόδημος Ελληνισμός της Ηπείρου προσέφερε τόσο στην οικονομική ανάπτυξη και ευημερία των ΗΠΑ όσο και στην πολιτισμική ανάπτυξη με την διάδοση του ελληνικού πνεύματος και των ελληνικών παραδόσεων.

Με την επιτυχή πορεία τους, οι Ηπειρώτες της Αμερικής επανήλθαν ως ευεργέτες στα πάτρια εδάφη προσφέροντας στην οικονομία, στην εκπαίδευση και στην ανοικοδόμηση της Ηπείρου», αναφέρει σε μήνυμά του ο υπουργός Πολιτισμού, Αριστείδης Μπαλτάς.

Το υλικό της έκθεσης, που θα μείνει ανοιχτή για το κοινό μέχρι τον Μάρτιο του 2017 και ήδη συγκεντρώνει μεγάλη επισκεψιμότητα είναι πλούσιο: αρχειακά τεκμήρια, μεταγραφές από τους Καταλόγους Επιβατών που απόκεινται στο Ellis Island, φωτογραφίες, καρτ ποστάλ, επιστολές, οικογενειακά κειμήλια. Συλλέχθηκε από δημόσιους φορείς και οργανισμούς στην Ελλάδα και στις ΗΠΑ, φωτογράφους, αλλά και πολλούς ιδιώτες που δέχτηκαν πρόθυμα να δώσουν ανέκδοτα αρχεία και άλλο υλικό.


ΜΑΡΙΑ ΡΙΤΖΑΛΕΟΥ