Τι μας «λέει» ο τάφος της Αμφίπολης

Πεδίο για πολλές εικασίες αφήνουν τα νέα ευρήματα από τον τύμβο και τα ερωτήματα για τον νεκρό και το «φτωχό» φέρετρο πέφτουν βροχή 

Η Ελλάδα ζει με τους νεκρούς της. Ακτινογραφεί το παρελθόν της και ψάχνει το DNA του, επιδιώκοντας, ίσως, «τεχνηέντως» και διά της τεχνολογίας να αναβαπτιστεί η ταυτότητά της. 

 

 

Δεν θα ήταν άσχημα αν πάνω στον τύμβο της Αμφίπολης είχε μια ευκαιρία να ανακαλύψει, επί της ουσίας, την «αρχαιολογία του θανάτου». Εκείνη που διερευνά «τις πρακτικές και τα έθιμα ταφής, και προσπαθεί να κατανοήσει τη στάση του ανθρώπου, σε κάθε χώρο και εποχή, απέναντι στο γεγονός της απώλειας των αγαπημένων του προσώπων». 

 

Ετσι ονοματίζουν το ειδικό αυτό επιστημονικό πεδίο σε μελέτη τους - για τις ταφικές πρακτικές στη Θάσο - οι αρχαιολόγοι Στρατής Παπαδόπουλος, Σοφία Τσουτσουμπέη-Λιόλιου και ο ανθρωπολόγος Αναγνώστης Αγελαράκης.

Προσκλητήριο νεκρών

 

Από την ώρα που έγινε γνωστή η αποκάλυψη οστών στο ταφικό μνημείο του λόφου Καστά, όλη η Ελλάδα συνεξετάζει, μαζί με τους ειδικούς επιστήμονες, αρχαιολογικά και ανθρωπολογικά ευρήματα, τον τύπο του τάφου. Και κάνει... προσκλητήριο νεκρών. Κρυφοστοιχηματίζοντας για να λάβουν σάρκα και οστά, κατά προτίμηση, τα πιο... οικουμενικά σενάρια για τον αφηρωισμένο νεκρό του τύμβου της Αμφίπολης.

Στο μικροσκόπιο η «ταυτότητα» των οστών που βρέθηκαν κάτω από το δάπεδο του τρίτου θαλάμου. Ο κιβωτιόσχημος τάφος ήταν στο κέντρο του χώρου, πίσω από τη δίφυλλη μαρμάρινη θύρα. Μοιάζει να τον έχει «αλφαδιάσει» ο κατασκευαστής του στη μέση του τρίτου θαλάμου, και ας ήταν η ταφική θήκη αφανής μέσα στο όρυγμα-«κρύπτη». 

 

Η είδηση για τα νέα σημαντικά ευρήματα της Αμφίπολης - όσα άφησαν πίσω τους οι τυμβωρύχοι, όπως εκτιμούν ειδικοί - κάνει τον γύρο του κόσμου. Εμείς απλώς τα αποκωδικοποιούμε, κρατώντας την πεποίθηση της ανασκαφικής ομάδας ότι ο τύμβος κρύβει ακόμη μυστικά μέσα του.

Αναρωτιούνται πολλοί γιατί το φέρετρο ήταν από ξύλο και όχι από πολύτιμα υλικά (χρυσό κ.ά.). Δεν θεωρεί ο καθηγητής Κλασικής Αρχαιολογίας στο ΑΠΘ κ. Μιχάλης Τιβέριος ότι αυτό το στοιχείο είναι ιδιαίτερα αξιολογήσιμο. «Μπορεί να ήταν ξύλινο αλλά να είχε επένδυση από πολύτιμα υλικά (φύλλα χρυσού ή αργύρου, κομμάτια ελεφαντόδοντου), τα οποία δεν βρέθηκαν επειδή τα πήραν οι τυμβωρύχοι» εξηγεί. 

 

Συνεχίζοντας σημειώνει πως ξεχνάμε σήμερα ότι τότε γίνονταν τόσα έξοδα για τόσο ωραίες μνημειακές κατασκευές και μετά σκεπάζονταν με χώμα. Διαφορετική αντίληψη... Τα έκαναν για να τα σκεπάσουν! Πόσο περίεργο ακούγεται στον αφρό των ημερών εν έτει 2014... «Μόνον ο νεκρός και οι θεοί του Κάτω Κόσμου τα απολάμβαναν» παρατηρεί.

Πολλά κτερίσματα...

 

Το υπουργείο Πολιτισμού και η ανασκαφική ομάδα ανακοίνωσαν ότι «εντός και εκτός του τάφου βρέθηκε ο σκελετός του νεκρού». Η διατύπωση αυτή έχει ήδη εγείρει ερωτήματα, καθώς αφήνει περιθώρια σε αρχαιολόγους να σκεφθούν, με δεδομένο ότι ο τάφος είναι διαταραγμένος, ακόμη και το ότι μπορεί τα οστά να ανήκουν σε περισσότερους από έναν νεκρούς.

Ωστόσο επίσημες πηγές αναφέρουν ότι ο σκελετός βρέθηκε σχεδόν ακέραιος -«δεν του λείπει κάτι» -, είναι σπασμένη η λεκάνη (πύελος), αλλά «ανασυντίθεται σχετικά εύκολα». Οπως συμπληρώνουν, «είναι ο σκελετός ενός», για να σημειώσουν ότι τα οστά συνελέγησαν με προσοχή, μαζί με το χώμα. «Προστατεύθηκαν» άμεσα ώστε να μην εκτεθούν στο φως και στις νέες συνθήκες έξω από το χώμα, ενώ ελήφθησαν μέτρα για να μειωθεί ο κίνδυνος επιμολύνσεων, και μεταφέρθηκαν στο Μουσείο της Αμφίπολης.

Ο κ. Τιβέριος μιλώντας στο «Βήμα» επισημαίνει ότι οι διαστάσεις του ξύλινου φερέτρου ταιριάζουν σε έναν νεκρό. Η ανασκαφική ομάδα έχει αναφέρει ότι εντός του τάφου (μήκους 3,23 μ. και πλάτους 1,56 μ.) δημιουργήθηκε μια επιμήκης βάθυνση μήκους 2,35 μ. και πλάτους 0,54 μ., όπου τοποθετήθηκε το ξύλινο φέρετρο. 

 

Οπως λέει ο κ. Τιβέριος, αν και το μήκος είναι μεγάλο, «παραπέμποντας ενδεχομένως στην ύπαρξη πολλών κτερισμάτων», το πλάτος καθιστά «σχεδόν απίθανο να υπήρχαν δύο νεκροί». Πάντως για όλα αυτά θα απαντήσει «η ανθρωπολογική έρευνα, δίνοντας στοιχεία και για την ηλικία και για το φύλο».

Η ανασκαφή συνεχίζεται

 

Η πρώτη φάση της ανασκαφής στον τάφο Καστά ολοκληρώθηκε, όπως τόνισε σε δημόσια παρέμβασή της η επικεφαλής της ανασκαφικής ομάδας κυρία Κατερίνα Περιστέρη. Ωστόσο συμπλήρωσε ότι «η ανασκαφή δεν έχει σταματήσει, θα συνεχίσουμε γιατί ακόμη η περίβολος μάς διαφυλάσσει πολλά μυστικά».

Εκτιμά ότι ο όγκος και η ποιότητα του μνημείου συνάδουν με κατασκευή για ήρωα. Μετά την ανεύρεση σκελετού, η κυρία Περιστέρη εξέφρασε την άποψη, σύμφωνα με όσα έγιναν γνωστά κατά την ενημέρωση των δημοσιογράφων την περασμένη Τετάρτη, ότι πρόκειται για ανδρική ταφή - επιφανής Μακεδόνας, ίσως στρατηγός, σε συνδυασμό με τον λέοντα στην κορυφή του Καστά.

Πάντως, η γενική γραμματέας του υπουργείου κυρία Λίνα Μενδώνη και η υπεύθυνη επικοινωνίας για την ανασκαφή κυρία Αννα Παναγιωταρέα κράτησαν αποστάσεις, αναμένοντας να «μιλήσουν» η επιστήμη της ανθρωπολογίας και η μελέτη των στοιχείων. Παράλληλα η κυρία Περιστέρη αρνήθηκε ότι είχε μιλήσει επανειλημμένως για ασύλητο τάφο, επιμένοντας ότι είχε αναφέρει πως λόγω των τοίχων σφράγισης και της επίχωσης με άμμο θα ήταν δύσκολο το έργο των τυμβωρύχων.

Ερωτήματα
Ο λέων και το δεύτερο κεφάλι της σφίγγας

Η διακόσμηση που είχε το ξύλινο φέρετρο, όπως λέει ο καθηγητής κ. Μιχάλης Τιβέριος, περιλαμβάνει τυπικά ταφικά διακοσμητικά στοιχεία, όπως γυάλινους οφθαλμούς, ιωνικό κυμάτιο, διακοσμητικούς «αστραγάλους», τετραγωνίδιο και φύλλο άκανθας. Από τα στοιχεία αυτά της διακόσμησης θα μπορούσε άραγε να συνάγεται συμπέρασμα για το φύλο του νεκρού; «Οχι. Είναι τυπικά μοτίβα τα οποία διακοσμούσαν κιβώτια, κύστες» τονίζει.

Επίσης ο κ. Τιβέριος επισημαίνει ότι αποδέχεται την άποψη του αρχιτέκτονα της ανασκαφικής ομάδας ότι το γνωστό λιοντάρι της Αμφίπολης βρισκόταν στην κορυφή του λόφου Καστά. Θεωρεί ότι ο τύμβος, ο «αναλημματικός τοίχος» και το λιοντάρι σχετίζονται με το ταφικό μνημείο το οποίο ανέδειξε η ανασκαφή και έχει μοναδικά χαρακτηριστικά (καρυάτιδες, σφίγγες, ψηφιδωτό). Θυμίζει μάλιστα ότι θραύσματα της χαίτης του λέοντος βρέθηκαν κοντά στις σφίγγες, στην είσοδο του ταφικού μνημείου...

Ερωτήματα που μένει να απαντηθούν αφορούν μεταξύ άλλων την απουσία «πλούσιων» κινητών ευρημάτων, τι έγινε το δεύτερο κεφάλι της σφίγγας, σε ποια χρονική στιγμή δημιουργήθηκε η επίχωση με άμμο και μπήκαν οι σφραγιστικοί τοίχοι σε σχέση με το υπόλοιπο μνημείο, αλλά και πότε κατασκευάστηκε ο κιβωτιόσχημος τάφος...


Μπίτσικα Παναγιώτα
 .tovima.gr