ΛΕΩΝΙΔΑΣ ΣΠΑΗΣ: Ο Αντιστράτηγος που σύνδεσε τ’ όνομά του με Βενιζέλο και Πλαστήρα

Του ΧΡΥΣΟΣΤΟΜΟΥ ΜΠΟΚΟΓΙΑΝΝΗ, καθηγητή

Στρατηγός, βουλευτής και υπουργός. Εκτοπίσθηκε δυο φορές για τα δημοκρατικά του φρονήματα, επί Πάγκαλου και Μεταξά και καταδικάστηκε σε ισόβια δεσμά

Συμπληρώθηκαν 30 χρόνια από το θάνατο του συμπατριώτη μας Λεωνίδα Σπαή, μεγάλου στρατιωτικού και πολιτικού, απ’ τους λίγους που ανάδειξε ο τόπος μας. Γεννήθηκε στο Τετράκωμο Άρτας (τότε Μήγερη) το 1892 και ήταν απόγονος σουλιώτικης οικογένειας που έμεινε στο χωριό μας.


Ο προπάππος του Κώστας Σπαής, πήρε μέρος στους αγώνες του Λάμπρου Κατσώνη. Έρχεται στο Βουργαρέλι με τους Μποτσαραίους. Με τα δυο παιδιά του, Δημήτρη (Τσίμα) και Γιωργάκη, πήρε μέρος στην επανάσταση της περιοχής μας το 1821, με ομάδα Μηγεριτών και των γύρω χωριών. Σκοτώνεται στη μάχη του Πέτα και την ομάδα αναλαμβάνει ο γιος του Δημήτρης (παππούς του Λεωνίδα).

Συνεχίζει ως το τέλος του αγώνα , υπό τον Καραϊσκάκη και Τζαβέλα και μετέχει στην ηρωική φρουρά του Μεσολογγίου. Με τη δημιουργία του πρώτου Ελληνικού κράτους, μετά το 1830 περίπου, γυρίζει στη Μήγερη και παντρεύεται. Αναλαμβάνει τη φύλαξη της περιοχής σαν μικρός αρματολός. Την ίδια δουλειά συνεχίζει ο γιος του Γεώργιος (πατέρας του Λεωνίδα) ως το 1878, οπότε παίρνοντας μέρος στην επανάσταση, αναγκάζεται να κρύβεται ως το1881 που ελευθερώνεται η Άρτα ως τον Άραχθο.

Ο Λεωνίδας μαθαίνει τα πρώτα γράμματα στο χωριό, συνέχεια στην Άρτα και στην Αθήνα. Δουλεύοντας σε γαλλικό φαρμακείο, τελειώνει το νυχτερινό γυμνάσιο και μαθαίνει άριστα γαλλικά. Θέλοντας να φύγει για την Αμερική το γρηγορότερο, πηγαίνει εθελοντής στο στρατό, το 1912. Η λαμπρή στρατιωτική διαδρομή του συμπατριώτη μας αρχίζει.

Στο κίνημα της Θεσσαλονίκης

Στις μάχες προ του Μπιζανίου σκοτώνεται ο αδελφός του Βασίλειος και δυο πρώτα εξαδέλφια του. Το νεκρό γιο βρίσκει ο ίδιος ο πατέρας του που ακολουθεί με τα μεταγωγικά. Τα δάκρυα στεγνώνουν γρήγορα και συνεχίζει μαχόμενος σ’ όλες τις επιχειρήσεις. Το 1914 είναι αξιωματικός του Βορειοηπειρώτικου στρατού. Με την οριστική εγκατάλειψη της Βόρειας Ηπείρου, επιστρέφει ως ανθυπολοχαγός.

Το 1016 ακολουθεί τον Ελευθέριο Βενιζέλο στο κίνημα της Θεσσαλονίκης. Με τη μεραρχία του Αρχιπελάγους παίρνει μέρος στις μάχες του πρώτου παγκόσμιου στο Ανατολικό μέτωπο. Στη μάχη του Σκρα, Λοχαγός πλέον, καταλαμβάνει το δεύτερο σημαντικό ύψωμα Σερβολάν, οχυρότατη θέση και το μέτωπο καταρρέει. Προάγεται στο βαθμό του Ταγματάρχη για ανδραγαθία σε ηλικία μόλις 26 ετών το 1918.Δυο φορές πήρε προαγωγή στο πεδίο της μάχης.

Με αίτησή του μετατίθεται στη μεραρχία που πήρε μέρος στις επιχειρήσεις της Κριμαίας, ως διοικητής τάγματος το 1919. Η δράση του και εκεί σημαντική, επιφέρει τα συγχαρητήρια Γάλλων και Ελλήνων. Με τη λήξη των επιχειρήσεων, μεταφέρονται κατ’ ευθεία στη Μικρά Ασία, για να συνεχισθεί η πολεμική του δράση ως το 1922. Παίρνει μέρος σε πολλές μάχες στη Μ. Ασία και την Ανατολική Θράκη.

Δεν ήθελε επιτελεία, αλλά πάντα στην πρώτη γραμμή

Όταν τον τοποθετούν σε επιτελεία, αυτός ζητά να τον μεταθέσουν στην πρώτη γραμμή. Πολλές φορές τραυματίζεται, σοβαρότερα το 1921. Από τότε έφερε σφαίρα δίπλα στην καρδιά ως το θάνατό του. Μετά τρίμηνο από το βαρύτατο τραυματισμό, επανέρχεται στο μέτωπο και βοηθά καθοριστικά σε πολλές μάχες, πορεία και διάσωση της Ανεξάρτητης Ελληνικής Μεραρχίας. Η οπισθοχώρησή της γίνεται με τις λιγότερες απώλειες κατά το δυνατό και αποτελεί στη συνέχεια τον πυρήνα της στρατιάς του Έβρου.

Στη Μυτιλήνη ως υποφρούραρχος, βάζει σε τάξη τα υπολείμματα του στρατού. Αναλαμβάνει διευθυντής της πρώτης Διεύθυνσης της επανάστασης των Πλαστήρα, Γονατά και Φωκά. Στην Αθήνα στη συνέχεια, αναλαμβάνει υποφρούραρχος και φρούραρχος. Στη δίκη των οκτώ είναι μάρτυρας κατηγορίας και εκτελώντας χρέη φρουράρχου, παραβρίσκεται στην εκτέλεση των έξι. Βάσει του κανονισμού πόλεων υποχρεούταν να παραβρίσκεται ο φρούραρχος.

Τελειώνει πρώτος τη σχολή πολέμου της Γαλλίας. Στάλθηκε να συμπληρώσει τη στρατιωτική του κατάρτιση και δεύτερος τη δική μας σχολή πολέμου μεταξύ 58 συναδέλφων του, όταν επανέρχεται. Διοικητής και Διευθυντής της Σχολής Εφαρμογών Πεζικού (Λοχαγών), για αρκετό διάστημα. Αναλαμβάνει πολλές σημαντικές θέσεις εδώ και στο εξωτερικό, πάντα στο πλευρό του Βενιζέλου και του Πλαστήρα.

Συνιδρυτής του ΕΔΕΣ

Με προσωπική εντολή του Ελ. Βενιζέλου το 1930 τοποθετείται στρατιωτικός ακόλουθος στο Βελιγράδι, με εμπιστευτική αποστολή, την οποία έφερε σε αίσιο πέρας. Συνταγματάρχης πλέον, το 1934 απομακρύνεται από το στράτευμα ως φίλος του Πλαστήρα. Το 1935 κατηγορείται για συμμετοχή στο κίνημα, στο οποίο ουδεμία ανάμειξη είχε και καταδικάζεται σε ισόβια δεσμά.

Το 1937 ιδρύουν τον ΕΔΕΣ, μαζί με το Ναπ. Ζέρβα και το δικηγόρο Ηλ. Σταματόπουλο, με εντολή Πλαστήρα από το Παρίσι. Εκτοπίζεται και επανέρχεται στην Αθήνα το Νοέμβρη του 1940. Ζητά να επανέλθει στο στράτευμα και να πάρει μέρος στον αγώνα, αλλά αρνείται ο Μανιαδάκης.

Το 1941 επαναδραστηριοποιείται ο ΕΔΕΣ. Προσπαθώντας να οργανώσει αντάρτικο στη Θεσσαλία, συλλαμβάνεται από τους Ιταλούς. Στέλνεται σε στρατόπεδο στην Ιταλία απ’ όπου δραπετεύει και καταφεύγει στην Ελβετία. Η κυβέρνηση της Μέσης Ανατολής τον προάγει σε Υποστράτηγο. Τον Οκτώβρη του 1944 μεταφέρεται αμέσως στην Αθήνα και αναλαμβάνει Διευθυντής του Υπουργείου Στρατιωτικών και κατόπιν Υπουργός.

Στα γεγονότα του Δεκέμβρη και ως τη Βάρκιζα προσπαθεί να βρεθούν συμβιβαστικές λύσεις. Τρεις φορές επισκέφθηκε τα γραφεία του ΕΑΜ στην οδό Κοραή προσπαθώντας να αποτρέψει το σχεδιαζόμενο κίνημα, συνάντησε αδιαλλαξία και φυσικά αντιτάχτηκε σ’ αυτό. Αποστρατεύεται το1946 με το βαθμό του αντιστράτηγου.

Βουλευτής Άρτας-Πρέβεζας και υπουργός

Το 1949 στο σπίτι του ιδρύεται η ΕΠΕΚ από τον Πλαστήρα. Το 1950 εκλέγεται βουλευτής Άρτας-Πρέβεζας και μετέχει στην κυβέρνηση ως Υπουργός άνευ χαρτοφυλακίου και στη συνέχεια ως Στρατιωτικών. Το 1951 επανεκλέγεται και αναλαμβάνει Υπουργός και Γενικός Διοικητής Βορείου Ελλάδος. Το 1956 επανεκλέγεται.

Γνώριζε πολλές γλώσσες, Γαλλικά, Ιταλικά, Τουρκικά, Βουλγαρικά, Σερβικά, Τσεχικά και μέτρια Αγγλικά. Μετάφρασε Γαλλικό στρατιωτικό εγχειρίδιο και άφησε ένα σημαντικό βιβλίο για τη δράση του. «Πενήντα χρόνια στρατιώτης. Στην υπηρεσία του Έθνους και της Δημοκρατίας». Εκδόθηκε το1970 με τον προκλητικό για την εποχή τίτλο.

Η δράση του συνυφασμένη με όλα τα γεγονότα του εικοστού αιώνα. Πήρε μέρος σε όλα και στα περισσότερα έπαιξε πρωταγωνιστικό ρόλο. Γενναίος σα στρατιώτης, πάντα ήθελε να είναι στην πρώτη γραμμή. Τον σέβονταν και τον αναγνώριζαν και οι αντίπαλοι. Εκτοπίσθηκε δυο φορές για τα δημοκρατικά του φρονήματα, επί Πάγκαλου και Μεταξά και καταδικάστηκε σε ισόβια δεσμά.

Σαν πολιτικός τίμιος και αφιλοκερδής, με μεγάλη αγωνία για την πρόοδο του τόπου. Αγαπούσε τους απλούς ανθρώπους και τους βοηθούσε. Τους δέχονταν στο σπίτι του στην Αθήνα, όπου έμενε με τη σύζυγό του Μαρίκα Ξανάρη από το Βόλο. Δεν άφησε απογόνους.

Απεβίωσε το 1980, πλήρης ημερών. Η πατρίδα τον τίμησε με πολλά παράσημα και αξιώματα. Η Άρτα έδωσε το όνομά του σε ένα δρόμο. Με τον οφειλόμενο σεβασμό πιστεύω θα τον τιμήσει και το χωριό του.

Οι φωτογραφίες είναι από το βιβλίο του Στρατηγού, το αρχείο του γιατρού Ηλία Τασούλα και το βιβλίο μου «Μήγερη και Μηγερίτες», στο οποίο υπάρχει εκτενέστερη αναφορά στους Σπαήδες και το Στρατηγό.

http://www.gnomiartas.gr/