Τα ορφανά της σφαγής του Κομμένου……

Η ρωγμή της ιστορίας της κάθε ιστορίας μπορεί να δημιουργεί τριγμούς. Μπορεί να δημιουργεί προβληματισμούς και κάποιες φορές σεισμούς.

Γράφει η Κατερίνα Σχισμένου

Αρκεί ν΄ ανοίξει ένας μικρός δρόμος και να ξεχυθεί το φώς- η αλήθεια. Πολλές φορές προβληματίστηκα για τις διαστρωματώσεις που μπορούν να έχουν τα γεγονότα. 



Επίσης ακόμη περισσότερες για τον τρόπο που γράφονταν η ιστορία και η παρουσίαση αυτών των γεγονότων όταν γνώριζα όπως και ο καθένας μας γνωρίζει πως ο στρατηγός διατάζει ή οδηγεί και χιλιάδες νεκρά σώματα στρατιωτών ,γιών κάποιων μανάδων, παιδιά κάποιων γονιών έπεφταν θύματα των σχεδιασμών και των πολέμων.

Από την άλλη τα τελευταία χρόνια βγαίνουν οι ιστορίες των αμάχων. Αυτών που δεν πολέμησαν στα πεδία των μαχών αλλά έμεναν πίσω ν΄ αντιμετωπίσουν τη βία και το έγκλημα ως τιμωρία αυτών που πολεμούσαν.

Οι γυναίκες, τα παιδιά οι ηλικιωμένοι. Σκληρές έως φριχτές ιστορίες που ξεχάστηκαν μέσα σε συνθήκες ειρήνης, υπογραφές και αψίδες θριάμβων. Από την άλλη παιδιά, παιδιά ορφανά, πολέμων, ολοκαυτωμάτων αλλά και αργότερα τα παιδιά του εμφυλίου, παιδομαζώματα άλλη μια τραγική ρωγμή της ιστορίας που όσο και να θές να την απαλύνεις, δεν γίνεται…..

Είναι συχνά τόσο δραματική η κατάληξη, τόσο κοντά στο σκότος που όμως όταν ανασύρει η μνήμη λεπτομέρειες και εικόνες φτάνουν ως την κόλαση την ίδια. Ο κατακτητής είναι και ήταν ο εχθρός ο ίδιος και δεν περιμένεις ούτε ανθρωπισμό ούτε κατανόηση ούτε βοήθεια.

Αλλά ο συγγενής ,ο γείτονας, ο αδερφός; Τότε πραγματικά αναρωτιέσαι πόσο κοντά μπορεί να βρέθηκες με την ίδια την βαρβαρότητα και κατά πόσο αυτός ο βάρβαρος που σήμερα έχει μια θέση σε οποιαδήποτε κοινωνία δεν μπορεί να επαναλάβει αυτές τις απάνθρωπες πράξεις ή και σκέψεις ν΄ αναπαράγει αυτή την πρακτική που οδηγούν τον άνθρωπο ν΄ αναρωτιέται για την ύπαρξη πολιτισμού και πού βρίσκεται ο ήλιος και το φως, η δικαιοσύνη.

Είναι σημαντικό να βγαίνουν αυτές οι πτυχές στην επιφάνεια γιατί η αλήθεια τελικά πάντοτε πρέπει να λέγεται και να μην παίρνει τη μορφή του συνωστισμού.

Σίγουρα έχει ένα κόστος και μάλιστα μεγάλο γιατί βουτά στο παρελθόν και μάλιστα το σκοτεινό παρελθόν χωρίς αυτό να σημαίνει διάθεση για οποιαδήποτε αναβίωση, τιμωρία ή απόδοση και ανταπόδοση.

Δεν είναι μόνο η έλλειψη του γονιού που χάθηκε, το σπαρακτικό κλάμα της μάνας της κάθε μάνας που έχασε το δικό της παιδί και άνθρωπο - είναι και το πώς ξύπνησαν την άλλη μέρα αυτές οι γυναίκες, οι χήρες οι μάνες που έχασαν τα παιδιά , τα παιδιά που έχασαν τους γονείς και συνέχισαν… μήπως αυτοί είναι τελικά οι πραγματικοί ήρωες της ιστορίας , της κάθε ιστορίας;

Συχνά η ιστορία έχει δύο όψεις. Μία των ιστορικών γεγονότων που καταγράφονται και η άλλη της σκληρής πραγματικότητας που ενέχει την επιβίωση και συνέχεια της ζωής των ρημαγμένων και πληγωμένων ανθρώπων που ελάχιστοι ασχολήθηκαν μ΄ αυτούς όχι για κανένα άλλο λόγο, απλά γιατί ήταν άμαχοι, γυναίκες και παιδιά και φυσικά τα πιο <<εύκολα>> θύματα σε κάθε είδους πόλεμο. Και δεν είναι μόνο όσα διαπράττει ο κατακτητής όση βία και όλεθρο και αν προκαλεί.

Είναι και η διάσταση της τοπικής ιστορίας πώς αυτοί οι άνθρωποι, τα ορφανά παιδιά και οι χήρες κατάφεραν να επιβιώσουν στην κόλαση που άφησαν πίσω τους οι Γερμανοί αλλά και το πώς τους αντιμετώπισε η τοπική τους μικρή κοινωνία οι συγγενείς…..

Μπορεί κάποιες φορές να γίνεται σκληρή η αφήγηση και η μνήμη αλλά πόσο μάλλον ήταν η δική τους η ζωή και πορεία όταν βρίσκεσαι απροστάτευτος και μόνος σ΄έναν κόσμο της κόλασης και απανθρωπιάς.

Χάθηκαν 97 παιδιά κάτω των 15 ετών τη μέρα της σφαγής του Κομμένου, αλλά έμειναν άλλα τόσα ορφανά.

Μερικά και από τους δύο γονείς και άλλα από έναν γονέα. Κι έμοιαζαν να μην έχουν πια στον ήλιο μοίρα. Τη Χριστινούλα, ορφανή από μάνα και πατέρα και μόνη στον κόσμο, την πάντρεψαν στα 15 χρόνια της με τον Κωστάκη, 15 χρονών επίσης, που έχασε τη μάνα του και τις τέσσερις αδερφές του. Συνήθως τα ορφανά ή άλλες ευάλωτες κατηγορίες τις πάντρευαν αργά το απόγευμα προς βράδυ με τη δύση του ηλίου και όχι πρωί ή μεσημέρι.

Η Δήμητρα έμεινε ορφανή από πατέρα και μάνα, έχασε και τα δύο αδέρφια της, δεν είχε κανέναν στον κόσμο κι έκανε την υπηρέτρια στα ξαδέρφια της. Δεν την άφησαν να πάει σχολείο, τη βάλανε στα πρόβατα και την υποχρέωναν να κάνει όλες τις δουλειές του σπιτιού. προσπάθησαν να της φάνε την περιουσία, αποφεύγοντας να την παντρέψουν με παιδί του χωριού.

Έψαχναν να τη δώσουν σ' έναν ξένο, ο οποίος δε γνώριζε από χωράφια στο χωριό. τελικά τη δώσανε σ' έναν φτωχό βιοπαλαιστή στην Άρτα, αλλά είχε θέληση και κατάφερε τελικά να κρατήσει την περιουσία της.΄Ηταν συχνό φαινόμενο ο συγγενικός κύκλος να προσπαθεί να εκμεταλλευτεί και να οικειοποιηθεί την περιουσία των ορφανών.

Η Φιφή έμεινε ορφανή και από τους δύο γονείς. Δεν είχε άλλα αδέρφια. Ο αδερφός της μητέρας της, ο οποίος ανέλαβε την ανατροφή της, την έστειλε στο ορφανοτροφείο. Αλλά σημείωνε επιμελώς τα έξοδα που δήθεν έκανε για να τη μεγαλώσει και την πίεζε να υπογράψει την παραχώρηση της περιουσίας που κληρονόμησε σ' αυτόν.

Ούτε κι αυτός τελικά τα κατάφερε. Τα ορφανά παιδιά μεγάλωναν σε συγγενικά σπίτια, μερικά στο ίδιο το πυρπολημένο χωριό και άλλα σε διπλανά χωριά ή στην πόλη της Άρτας. Μερικά αδέρφια, όπως ο Αλέξανδρος Μάλλιος και η Μαρία Μάλλιου, χώρισαν μετά την καταστροφή και μεγάλωναν σε διαφορετικά σπίτια και διαφορετικά χωριά. Ναι, δεν υπήρχε ούτε στοργή ούτε συγγενικά συναισθήματα. Οι άνθρωποι μεταβλήθηκαν σε θηρία.

Υπάρχουν πληροφορίες για γυναίκες και άντρες που χήρεψαν. Κάποιοι απ' αυτούς ξαναπαντρεύτηκαν, γιατί δε γινόταν να ζήσουν αλλιώς. Ελάχιστοι μείνανε μόνοι. Πρέπει να σημειώσουμε πως, επειδή τα περισσότερα θύματα ήταν γυναίκες, τα αγόρια έπρεπε να παντρευτούν οπωσδήποτε κορίτσια απ' τα διπλανά χωριά που δεν τα κατέστρεψαν οι Γερμανοί. και τούτο για να τους φέρουν ρούχα να σκεπάζονται και χέρια για να τους μαγειρεύουν, να τους πλένουν και γενικώς να τους υπηρετούν.

Όλες οι παραπάνω μαρτυρίες έχουν ονοματεπώνυμο, όμως αξίζει να αναφερθεί η περίπτωση του Βαγγέλη Βαγγέλη του Ευαγγέλου και της Ευαγγελίας, που αν και ακούγεται ως λογοπαίγνιο αποτελεί μια σκληρή συγκυρία της ιστορίας του τόπου και της ζωής του.

Δεκαπέντε ημερών μωρό αβάπτιστο οι Γερμανοί εκτέλεσαν στο Κομμένο τον πατέρα του που μαζί με άλλους 9 τους έφεραν μισοκαμμένους και νεκρούς σ΄ένα κάρο στον Παχυκάλαμο. Ήταν ο κουμπάρος του γάμου της Αλεξάνδρας και του Θεοχάρη που αιματοκύλησαν οι Γερμανοί. Έτσι παίρνει και το όνομα του νεκρού του πατέρα.

Η οικογένεια ονομάστηκε,<< η χήρα και τα ορφανά>>, με έξι γυναίκες, τέσσερις αδερφές ,η μάνα, η πεθερά και ο ίδιος που έπρεπε να εργαστεί να κρατήσει τα χωράφια για την προίκα των αδερφάδων του αλλά και να πολεμήσει με το σύμπαν όλο γιατί ως ορφανό ένοιωθε αλλά και αντιμετωπίζονταν ως μίασμα. Δεν μπορούσε να πάει ως παιδί στο ποτάμι να πάρει το άκριτο νερό για τη νύφη γιατί ήταν ορφανός.

Δεν μπορούσε να πάει σε καμία σχολική εκδήλωση , μια εκδρομή μια γιορτή γιατί εργάζονταν σκληρά με τα βόδια στα χωράφια από την ανατολή έως τη δύση του ηλίου. Ούτε γεφύρι δε στέριωνε ο ορφανός, γιατί κουβαλούσε όλη τη δυστυχία στο κορμί και την ψυχή του… Η ζωή ένας θρήνος και ένας σπαραγμός από το πρωί έως το βράδυ…

Να πρέπει να υπερασπιστείς την τιμή της αδερφής που ήταν πιο εύκολο να την προσβάλλει κάποιος μιας και ήταν ορφανή αλλά και να διατηρήσεις και την σωματική σου ακεραιότητα και αξιοπρέπεια από την βαρβαρότητα που σε περιστοίχιζε …. Εκείνη την πέτρινη εποχή βοήθεια από κράτος ή εκκλησία δεν υπήρχε ενώ οι Γερμανοί είχαν απαγορεύσει να βοηθιούνται οι οικογένειες των χωριών που οι ίδιοι είχαν <<τιμωρήσει>>….. Ο ανθρωπισμός δύσκολα λειτουργεί και εμφανίζεται και στις περιπτώσεις των ορφανών.

Λειτούργησε η υιοθεσία από άτεκνες οικογένειες π.χ της Αμερικής που έστελναν ένα χρηματικό βοήθημα και δώρα στα ορφανά παιδιά έως την ηλικία των 18 ετών…. Πόσο σκληρή μπορεί να είναι η εποχή που στερεί από το παιδί την παιδικότητα και την αθωότητα το γονιό και τον ορίζοντα που μετά ο ίδιος πρέπει να ξαναγράψει στον δικό του σύμπαν;

Κακομεταχειρίσεις ,προσβολές ακόμη και βιασμοί κάθε είδους που αποσιωπήθηκαν και κρύφτηκαν γιατί προήρθαν από μας τους ίδιους. Μια ιστορία που πρέπει να δεί και αυτή το φώς της αλήθειας και γνώσης γιατί και όλα αυτά είμαστε εμείς…..