Βοβούσα - Βλαχοζάγορο: Στην αγκαλιά του Αώου

Μια πανέμορφη ορεινή περιοχή κρυμμένη στη σκιά των αιώνιων κορυφών της Πίνδου και μακριά από τη βουή των διάσημων θερέτρων της Ηπείρου. 

Το Βλαχοζάγορο και η Βοβούσα βιώνουν τη σημερινή πραγματικότητα ανακαλώντας μνήμες από το παρελθόν, δίπλα σε μια φύση που ακόμα επιβάλλει τους δικούς της όρους στις ανθρώπινες κοινότητες. (ΦΩΤΟ)




Το ανατολικό Ζαγόρι αποτελείται από μια συστάδα δεκαπέντε περίπου οικισμών που βρίσκονται στη ράχη της Πίνδου, στα ανατολικά του νομού Ιωαννίνων και στα σύνορά του με τον νομό Γρεβενών.

Ανάμεσά τους ξεχωρίζουν το Φλαμπουράρι, το Γρεβενίτι, το Τρίστενο, το Ελατοχώρι, το Μακρίνο, ο Καστανώνας, η Δόλιανη και φυσικά η Βοβούσα, το όμορφο κεφαλοχώρι που απλώνει τις γειτονιές του πάνω από τις όχθες του ποταμού Αώου.

Είναι πιο εύκολα επισκέψιμα μέσω της νεότευκτης Εγνατίας Οδού που συνδέει το Μέτσοβο με τα Γιάννενα, ενώ τα υπόλοιπα Ζαγοροχώρια προσεγγίζονται κυρίως από τα Γιάννενα και από τον οδικό άξονα Γιάννενα - Καλπάκι - Κόνιτσα.

Σε αρκετές από τις απομακρυσμένες αυτές ορεινές κοινότητες μιλούσαν παλαιότερα μαζί με την ελληνική και τη βλάχικη γλώσσα (τη μιλούν ακόμη οι γεροντότεροι), καθώς η πλειοψηφία των κατοίκων είναι βλάχικης καταγωγής, γι' αυτό και στο Ανατολικό Ζαγόρι έχει δοθεί η προσωνυμία «Βλαχοζάγορο».

Από πλευράς τουριστικής υποδομής η περιοχή δεν μπορεί να συγκριθεί με το Κεντρικό Ζαγόρι (Τσεπέλοβο, Μονοδέντρι, Κήποι) ή με το Δυτικό Ζαγόρι (Πάπιγκο, Αρίστη). Τα καλύτερα καταλύματα θα τα βρείτε στη Βοβούσα, την οποία προτείνουμε να χρησιμοποιήσετε ως αφετηρία για τις εξορμήσεις σας.

Φθινόπωρο στη λίμνη Αώου

Οι οικισμοί, αν και διατηρούν πολλά από τα αρχιτεκτονικά τους γνωρίσματα, δεν χαρακτηρίζονται από ομοιογένεια και συνέχεια, αφού η περιοχή βίωσε την ολοκληρωτική καταστροφή από τα γερμανικά στρατεύματα κατοχής το 1943.

Παμπάλαια αρχοντικά, βιβλιοθήκες και εκκλησίες παραδόθηκαν στις φλόγες. Ακολούθησαν τα ακόμη σκληρότερα χρόνια του Εμφυλίου και η ανέχεια των μεταπολεμικών χρόνων. Η άγνοια, η φτώχεια, η δυσπραγία, η αμέλεια της πολιτείας, οι δύσκολες συνθήκες διαβίωσης με τους βαρείς χειμώνες δεν βοήθησαν ώστε οι οικισμοί αυτοί να ανοικοδομηθούν πλήρως σύμφωνα με τις παραδοσιακές φόρμες.

Σήμερα στο Ανατολικό Ζαγάρι θα δεις θαυμάσια σπίτια αιώνων με αλουμινένια παράθυρα, σκεπές από τσίγκο και άλλες αταίριαστες παρεμβάσεις. Παρ' όλα αυτά η ανεπιτήδευτη ομορφιά των οικισμών αυτών είναι εμφανής, μια και η τουριστική βιομηχανία δεν έχει ανακαλύψει ακόμα τον ξεχωριστό τούτο τόπο.

Κυρίαρχη παρουσία στην τοπιογραφία του Βλαχοζάγορου είναι ο ποταμός Αώος. Αυτός ο σημαντικός τροφοδότης ζωής της ηπειρώτικης γης γεννιέται ψηλά στα βοσκοτόπια του Μετσόβου, στις «Πολιτσές» όπως χαρακτηριστικά ονομάζουν αυτά τα υψίπεδα οι παλιοί κάτοικοι της βουκολικής πολίχνης.

Η τεχνητή λίμνη Πηγών Αώου βρίσκεται σε ύψος 1.400 μέτρων

Στα μέσα της δεκαετίας του '80, στην τοποθεσία «Πέντε Αλώνια» ανάμεσα στη Βοβούσα και στο Μέτσοβο, ανυψώθηκε φράγμα εγκλωβίζοντας τα νερά των πηγών του Αώου μέσα στην περίμετρο της ομώνυμης τεχνητής λίμνης η οποία εμφανίσθηκε ξαφνικά από το πουθενά.

Η λίμνη Πηγών Αώου προσεγγίζεται εύκολα από τον εθνικό δρόμο Τρικάλων - Ιωαννίνων και προτείνουμε από εδώ να ξεκινήσετε την εξερεύνηση της περιοχής.

Ερχόμενοι από Τρίκαλα αμέσως μετά τον αυχένα της Κατάρας θα δείτε τον ασφάλτινο δρόμο που οδηγεί στο φράγμα του Αώου. Γύρω από τη λίμνη δεν υπάρχει υποδομή, όμως το τοπίο συναρπάζει όλες τις εποχές του χρόνου καθώς βρίσκεται σε υψόμετρο 1.400 μ.

Ο τόπος είναι ιδανικός για ήπιες και εναλλακτικές δραστηριότητες όπως ποδηλασία, σκι αντοχής, πεζοπορία. Μετά το φράγμα ο Αώος σμίγει με το Αρκουδόρεμα, ένα μικρό ορεινό ποτάμι που γεννιέται στην κοιλάδα Βάλια Κάλντα και διασχίζει ορμητικό, το πυκνό δάσος του Μούργκου.

Ο πανέμορφος αυτός δρυμός που προστατεύεται υπό το καθεστώς του νεοσύστατου Εθνικού Πάρκου Βόρειας Πίνδου είναι προσβάσιμος, ευτυχώς, μόνο με τα πόδια.

Το εξαγωνικό καμπαναριό της μονής του Αγ. Δημητρίου στη Δόλιανη

Τα πανέμορφα χωριά του Ανατολικού Ζαγορίου

Δυτικά της τεχνητής λίμνης Πηγών Αώου βρίσκονται τα περισσότερα χωριά του Ανατ. Ζαγορίου. Η περιοχή προσεγγίζεται είτε από το δρόμο που συνδέει τη λίμνη του Αώου απευθείας με το Γρεβενίτι, είτε μέσω Εγνατίας από τη γέφυρα Μπαλτούμα.

Η πρώτη διαδρομή, αν και πανέμορφη, δεν συνιστάται κατά τη διάρκεια του χειμώνα, αφού κρατά πολύ χιόνι λόγω υψομέτρου, άφθονων σκιερών σημείων και δεν εκχιονίζεται συχνά.

Θα προτείναμε καλύτερα να επισκεφθείτε την περιοχή ακολουθώντας τη διαδρομή γέφυρα Μπαλτούμα - Μηλιωτάδες - Τρίστενο - Φλαμπουράρι και να καταλήξετε στη Βοβούσα αφού περάσετε την ορεινή διάβαση της Νεράιδας (Ράχη Ζήνα υψ. 1.550 μ.). Κατά μήκος αυτής της πορείας θα σας επισημάνουμε κάποια σημεία που αξίζουν με το παραπάνω λίγο από τον χρόνο σας.

Η λιμνούλα στην κορυφή Φλέγκα της Πίνδου βρίσκεται σε ύψος 2.000 μέτρων. Η περιοχή προσεγγίζεται με μονοπάτι από τις όχθες της λίμνης Αώου

Λίγο πριν το χωριό Μηλιωτάδες, κοντά στον ασφάλτινο δρόμο, θα δείτε το συμμετρικό πέτρινο γεφύρι του Καμπέρ Αγά να δρασκελίζει τα κρυστάλλινα νερά του ζαγορίτικου ποταμού (παραπόταμου του Αραχθου). Κτίστηκε τον 18ο αιώνα με τη χρηματοδότηση του Καμπέρ Αγά των Ιωαννίνων.

Αφού περάσετε το χωριό Μηλιωτάδες θα βρεθείτε σε διασταύρωση. Εδώ πάνω από τη στενή κοίτη του ποταμού Βάρδα, δεσπόζει το μονότοξο γεφύρι της Τσίπιανης. Στο κομβικό αυτό σημείο αν στραφείτε αριστερά θα συνεχίσετε για Δόλιανη, Λεπτοκαρυά, Φραγκάδες και τελικά θα καταλήξετε στο χωριό Κήποι του Κεντρικού Ζαγοριού.

Αξίζει να σταθείτε λίγο στο χωριό Δόλιανη όπου θα σας εντυπωσιάσει η αρχιτεκτονική των ευρύχωρων σπιτιών του τα οποία κοσμούν την πλατεία και τους γύρω μαχαλάδες. Η Δόλιανη βρίσκεται σε ύψος 950 μ. και σήμερα έχει 50 περίπου μόνιμους κατοίκους.

Στις αρχές του προηγούμενου αιώνα έφταναν τους 300 ενηλίκους και τα 25 παιδιά, τα οποία μάλιστα φοιτούσαν όλα στο δημοτικό σχολείο του χωριού. Σύμφωνα με γραπτές πηγές οι κάτοικοι -άνδρες και γυναίκες- ξεχώριζαν για τη μόρφωσή τους, ενώ πολλοί από αυτούς διέπρεψαν στα γράμματα και στις τέχνες.

Ο ποταμός Αώος όπως τον βλέπουμε από το μονοπάτι που οδηγεί από τη Βοβούσα στη Βάλια Κάλντα

Πολυταξιδεμένοι οι Δολιανίτες, έφτασαν μέχρι τη Ρουμανία και τη Μ. Ασία. Το 1943 το χωριό τους πυρπολήθηκε απ' τους Γερμανούς. Είναι ένα από τα ελάχιστα της Πίνδου όπου ένα μικρό αλλά όμορφο πέτρινο γεφύρι στολίζει τις γειτονιές του, ενώ οι κήποι και τα οπωροφόρα δένδρα -παλιά ήταν διάσημα τα μήλα της Δόλιανης- θυμίζουν ακόμα τις παλιές ασχολίες των κατοίκων.

Ενα από τα επίσης μεγάλα χωριά της περιοχής είναι το Τρίστενο (παλιότερα Ντρεστενίκο) που βρίσκεται σε υψόμετρο 950 μ. Από τα ελάχιστα κτίρια που γλίτωσαν από τη μανία των Γερμανών που το 1943 πυρπόλησαν το χωριό είναι ο ναός του Αγ. Γεωργίου (κτίσμα του 1793).

Από το Τρίστενο, το Γρεβενίτι απέχει μόλις δύο χιλιόμετρα. Το παλιό κεφαλοχώρι του Ανατολικού Ζαγοριού στις αρχές του 19ου αιώνα είχε πάνω από χίλιους κατοίκους, από τους οποίους οι περισσότεροι ταξίδευαν σε Μικρά Ασία, Ρουμανία και Αμερική. Το Γρεβενίτι διατηρεί σήμερα κάποια τουριστική υποδομή και λίγα όμορφα ταβερνάκια.

Η κοιλάδα της Βοβούσας

Ενα μαρμάρινο μνημείο που υπάρχει στην είσοδο του οικισμού θυμίζει σε όλους τα ονόματα των 22 ντόπιων που σκοτώθηκαν από τους Γερμανούς. Παρ' όλες τις καταστροφές του πολέμου και του εμφύλιου σπαραγμού, το Γρεβενίτι παραμένει ένα από τα ελάχιστα ζωντανά χωριά του Αν. Ζαγοριού.

Από εδώ ο δρόμος συνεχίζει για άλλα 11 χλμ. ως το Φλαμπουράρι, όπου στην όμορφη πλατεία του διασώζεται σε άριστη κατάσταση ο ναός του Αγ. Νικολάου. Με σύντομη παράκαμψη οι ενδιαφερόμενοι μπορούν να προσεγγίσουν και τα χωριά Ελατοχώρι, Καστανώνας και Μακρίνο.

Λίγο έξω από το Γρεβενίτι θα δείτε τον ασφάλτινο δρόμο που οδηγεί στη μονή Βουτσάς, ένα παμπάλαιο θρησκευτικό μνημείο του 7ου αιώνα στις όχθες του ποταμού Βάρδα -παραπόταμου του Αραχθου- που σύμφωνα με την παράδοση ιδρύθηκε από τον Κωνσταντίνο Πωγωνάτο (669-672).

Η Βοβούσα χωρίζεται στα δύο από τον Αώο

Στις 13 Οκτωβρίου 1943 η Μονή πυρπολήθηκε από τους Γερμανούς. Σήμερα οι διαδικασίες αναστήλωσής της είναι σε εξέλιξη.

Στη διασταύρωση από Γρεβενίτι προς λίμνη Πηγών Αώου, θα δείτε κρυμμένες πίσω από θεόρατα μαυρόπευκα τις λιλιπούτειες λιμνούλες απ' όπου πηγάζει το μικρό ποτάμι Σουρίκα (παραπόταμος του Αράχθου).

thetravelbook.gr, ethnos.gr