Με επιτυχία το Αφιέρωμα στον Δομήνικο Θεοτοκόπουλο

Πραγματοποιήθηκε την Παρασκευή 5.12.2014 στην Άρτα ( αίθουσα "Σκουφάς") η εκδήλωση αφιέρωμα στον Έλ Γκρέκο. Διοργανώθηκε από τον Δήμο Αρταίων , και την Ένωση των Συλλόγων και Αδερφοτήτων της Δ.Ε. Αθαμανίας του Δήμου Κεντρικών Τζουμέρκων .



 

Ομιλητές ήταν ο πρόεδρος της Ένωσης Παιδίατρος Αντώνης Κοντός που αναφέρθηκε στη ζωή και την προσωπικότητα του μεγάλου Έλληνα ζωγράφου. Συγχρόνως με την ομιλία του πρόβαλε και αρκετές φωτογραφίες από τα έργα του Ελ Γκρέκο, τα μέρη όπου εργάστηκε, το Τολέδο όπου έζησε τα περισσότερα χρόνια της ζωής του καθώς επίσης και από το σπίτι του στο Τολέδο.

Ο φιλόλογος Δημήτρης Βλαχοπάνος αναφέρθηκε για το έργο του Ελ Γκρέκο και έδειξε αρκετά έργα του. Η παιδαγωγός Ζαχαρένια Σταύρου απήγγειλε ποιήματα , "η μάνα του Χριστού", από το βιβλίο του Κώστα Βάρναλη το "φως που καίει". Τον συντονισμό της εκδήλωσης είχε αναλάβει η Εύη Ζανίκα , νοσηλεύτρια στην Μ.Ε.Θ. του Νοσοκομείου Άρτας.

Στην ομιλία του ο κ. Αντώνης Κοντός είπε: "Θα ήθελα να ευχαριστήσω τον Δήμο Αρταίων για την πολύ καλή συνεργασία που είχαμε στην οργάνωση της σημερινής εκδήλωσης, ιδιαίτερα να ευχαριστήσω τον Αντιδήμαρχο πολιτισμού, τουρισμού και απασχόλησης κ. Νίκο Λιόντο και φυσικά και τον γαμπρό μας εκεί στα Τζουμέρκα, τον Δήμαρχο κ. Χρήστο Τσιρογιάννη . Θα ήθελα επίσης να ευχαριστήσω την Εύη Ζανίκα, που όταν άκουσε πως η εκδήλωση αυτή έγινε στο Βουργαρέλι, "έριξε" την ιδέα για να γίνει και στην πόλη της Άρτας.

Με την ευκαιρία της σημερινής συνάντησης θα ήθελα να συγχαρώ τη νέα Δημοτική αρχή του Δήμου Αρταίων και να ευχηθώ καλή επιτυχία στο δύσκολο έργο της σε μια πολύ δύσκολη για την χώρα μας οικονομική συγκυρία . Να θυμίσω πως με τον " Καλλικράτη" ο Δήμος Αρταίων έγινε γείτονας με τον Δήμο μας , με τον Δήμο Κεντρικών Τζουμέρκων δηλαδή.



Για πολλά χιλιόμετρα μας ενώνουν ο Άραχθος ποταμός, που ένα από τα ομορφότερα ποτάμια της Ευρώπης και η λίμνη του Πουρναρίου, το τονίζω, μας ενώνουν ..!! Δεν μας χωρίζουν. Όταν έχουμε κάτι κοινό, αυτό μας ενώνει, δεν μας χωρίζει. Πρέπει όμως να καταβληθεί μεγάλη προσπάθεια και από τους δύο Δήμους ώστε να αναπτυχθεί αυτή η πανέμορφη κοινή μας περιοχή.

Πριν από λίγο συνάντησα έναν φίλο και με ρώτησε γιατί κάνουμε την σημερινή εκδήλωση, αφού ο Ελ Γκρέκο δεν ήταν Αρτινός, αλλά Κρητικός. Του απάντησα, λοιπόν, πως μπορεί να μην ήταν Αρτινός αλλά ήταν ένας Έλληνας που και σήμερα ακόμα με το έργο του προβάλλει την Ελλάδα, άρα προβάλλει και την Άρτα .

Όπως ο Σκουφάς και ο Καραϊσκάκης , για παράδειγμα, που κατάγονται από την 'Αρτα ανήκουν σε όλους του Έλληνες έτσι και ο Δομήνικος Θεοτοκόπουλος γνωστός με το ψευδώνυμο ως "Ελ Γκρέκο" ανήκει σε όλους μας. Το έτος 2014 στην Ισπανία είναι αφιερωμένο στον Έλληνα Δομήνικο Θεοτοκόπουλο.



Θα ήταν μεγάλη παράλειψη για μάς τους Έλληνες να μην του αφιερώσουμε κάποιες εκδηλώσεις σαν την σημερινή . Δεν θα ήταν σωστό να μην τιμήσουμε τον άνθρωπο, που όπως προανέφερα, ακόμα και σήμερα με τα έργα του κάνει γνωστή την Ελλάδα σε όλον τον κόσμο, αφού έργα του υπάρχουν σε όλα τα μεγάλα μουσεία .

Όλα του τα έργα ο "Ελ Γκρέκο" τα υπέγραφε στα Ελληνικά, παρόλο που την εποχή εκείνη δεν απευθυνόταν στο ελληνικό κοινό. Το όνομά του φανερώνει την Ελληνική του καταγωγή. "Γκρέκο" στα Ιταλικά και τα Ισπανικά σημαίνει Έλληνας, "ελ" είναι το άρθρο που σημαίνει ο, "ο Έλληνας" δηλαδή.

Ο Δομήνικος Θεοτοκόπουλος, ο "Ελ Γκρέκο" , γεννήθηκε στην στο Ηράκλειο ( Χάνδακα) Κρήτης το 1541μ.χ. την εποχή κατά την οποία η Κρήτη ανήκε στην επικράτεια της Δημοκρατίας της Βενετίας. Ήταν δηλαδή υπό την κυριαρχία των Ενετών.

Αρχικά εκπαιδεύτηκε ως αγιογράφος . Αργότερα όμως σε ηλικία 26 ετών (1567) πήγε στη Βενετία για να συνεχίσει τις σπουδές του. Λέγεται, πως για να εξοικονομήσει τα χρήματα για να πάει στην Βενετία, πούλησε έναν πίνακα που απεικόνιζε "τα πάθη του Χριστού" και εισέπραξε 70 δουκάτα.

Το δουκάτο ήταν το νόμισμα των Ενετών και περιείχε περίπου 3,5 γραμμάρια χρυσού. Υπήρξε μαθητής του Τιτσιάνο, και του Τιντορέλο των μεγάλων αυτών αναγεννησιακών ζωγράφων. Όλα τα έργα του έχουν την έκφραση της Βενετικής σχολής με πολλά Βυζαντινά στοιχεία.

Μετά από 3 χρόνια (1570) έφυγε από την Βενετία και εγκαταστάθηκε στη Ρώμη. Eδώ βρήκε τον καρδινάλιο Αλεσάντρο Φαρνέζε και του έδωσε μία επιστολή του διακεκριμένου ζωγράφου Τζούλιο Κλόβιο που έγραφε πως ο "Ελ Γκρέκο" είναι ένας νεαρός από την Κρήτη, μαθητής του Τιτσιάνο και έχει πολύ μεγάλο ταλέντο στη ζωγραφική.

Ο Καρδινάλιος Φαρνέζε φρόντισε για την διαμονή του στο "παλάτσο Φαρνέζε" και υπήρξε στη συνέχεια ο μεγάλος προστάτης του Ελ Γκρέκο. Επίσης ο Φαρνέζε τον γνώρισε στον πάπα Πίο Ε', στον οποίο ο Ελ Γκρέκο έκανε και την προσωπογραφία του. Το γεγονός αυτό τον έκανε να αποκτήσει μεγάλη φήμη.

Ο πάπας Πίος Ε΄ πέθανε μετά από 2 χρόνια (1572) και έγινε πάπας ο Γρηγόριος ο 13ος. Είναι ο πάπας που με χρυσόβουλο διάταγμα το 1582 καθιέρωσε το Γρηγοριανό ημερολόγιο, αυτό δηλαδή που χρησιμοποιούμε και εμείς σήμερα. Μεγάλη ήταν η εκτίμηση για το ταλέντο του Ελ Γκρέκο και από τον πάπα Γρηγόριο 13ο. Στη Ρώμη εργάστηκε για 6 χρόνια , είχε εγγραφεί στην συντεχνία των ζωγράφων της Ρώμης και είχε δημιουργήσει το δικό του εργαστήριο ζωγραφικής .

Στη συνέχεια αναγκάστηκε να φύγει για την Μαδρίτη (1576), διότι στη Ρώμη την εποχή εκείνη υπήρχε σκληρός ανταγωνισμός. Επίσης λέγεται πως υπήρχε και ένας άλλος λόγος που τον ανάγκασε να φύγει. Ο πάπας Γρηγόριος 13ος του ζήτησε να ντύσει στην Καπέλα Σιξτίνα κάποιες γυμνές μορφές πάνω στη Δευτέρα Παρουσία, έργο του Μιχαήλ Άγγελου, γιατί εθεωρούντο άσεμνες για την ιερότητα του χώρου.

Λέγεται δε πως ο "Ελ Γκρέκο" είπε στον πάπα πως ο Μιχαήλ Άγγελος ήταν ένας καλός αρχιτέκτονας και πολύ καλός γλύπτης, αλλά δεν ήξερε να ζωγραφίζει. Καλό θα ήταν να καταστραφεί το έργο του Μιχαήλ Άγγελου και να φτιάξει αυτός ένα άλλο από την αρχή, σεμνότερο και πολύ καλύτερο.

Αυτή του η γνώμη θεωρήθηκε ως μεγάλη ασέβεια προς τον Μιχαήλ Άγγελο που είχε πεθάνει πρόσφατα και είχε ως αποτέλεσμα να στραφεί εναντίον του ο πάπας αλλά και η τοπική κοινωνία της Ρώμης. Επίσης έχασε και την εύνοια του Καρδινάλιου Φαρνέζε.

 Στην Μαδρίτη τότε βασίλευε ο Φίλιππος ο Β΄, άνθρωπος που προστάτευε και βοηθούσε τους καλλιτέχνες. Την εποχή εκείνη δεν είχε εφευρεθεί ακόμα η φωτογραφική μηχανή και οι βασιλείς δεν είχαν φωτογράφους, είχαν ζωγράφους οι οποίοι φιλοτεχνούσαν τα πορτρέτα τους.

Σκοπός λοιπόν του ''Ελ Γκρέκο" ήταν να μπει στην "αυλή" του παλατιού και να εργάζεται για λογαριασμό του βασιλιά. Λέγεται πως ο βασιλιάς Φίλιππος ανέθεσε στον "Ελ Γκρέκο" να ζωγραφίσει έναν πίνακα όπου θα απεικόνιζε το μαρτύριο του Αγίου Μαυρικίου.

 Όμως η ζωγραφική του Ελ Γκρέκο δεν άρεσε στον βασιλιά. Τον " έκοψε" δηλαδή! Αυτό μου θυμίζει λίγο την ιστορία με τον Αϊνστάιν που λέγεται πως κάποια χρονιά έμεινε μετεξεταστέος στη φυσική! Αναγκάστηκε λοιπόν να φύγει από την Μαδρίτη και να πάει δίπλα στο Τολέδο που.

Το Τολέδο την εποχή εκείνη ήταν ισχυρό θρησκευτικό και πολιτιστικό κέντρο. Εκεί γίνεται γνωστός σε όλο τον κόσμο με το ψευδώνυμο "Ελ Γκρέκο". Όταν πριν από 2 χρόνια βρέθηκα στην Μαδρίτη, σε ένα παιδιατρικό συνέδριο και επισκέφτηκα μαζί με άλλους Έλληνες συναδέρφους το Τολέδο, την πόλη όπου έζησε και εργάστηκε για πάρα πολλά χρόνια ο Ελ Γκρέκο.

Όλοι μας αισθανθήκαμε περήφανοι ως Έλληνες, όταν είδαμε στην είσοδο της πόλης την επιγραφή "Δομήνικος Θεοτοκόπουλος". Είναι γραμμένη με μεγάλα καλλιγραφικά ελληνικά γράμματα. Νιώσαμε σαν να είχαμε επισκεφτεί ένα δικό μας μέρος. Το Τολέδο απέχει 70 χιλιόμετρα από τη Μαδρίτη. Στα λατινικά Taletum σημαίνει πόλη με τείχη. Από το 1986 είναι στον κατάλογο των μνημείων που προστατεύονται από την UNESCO.



Μέχρι το 1559 υπήρξε πρωτεύουσα της Ισπανικής Αυτοκρατορίας. Βρίσκεται στην δεξιά όχθη του ποταμού Τάγου και ήταν οπως προανέφερα ισχυρό θρησκευτικό και πολιτιστικό κέντρο. 'Ηταν επίσης φημισμένο για την παραγωγή των καλύτερων σπαθιών της δύσης.

Σήμερα έχει περίπου 75.000 κατοίκους. Εγώ νόμιζα πως ο "Ελ Γκρέκο" ήταν ένας πολύ θρησκευόμενος άνθρωπος, ένας άνθρωπος της εκκλησίας θα έλεγα, αφού έβλεπα πως τα περισσότερα έργα του ήταν θρησκευτικού περιεχομένου.

 Στο Τολέδο όμως έμαθα από τον ξεναγό, πως ο "Ελ Γκρέκο" δεν τα πήγαινε καθόλου καλά με τους καθολικούς ιερείς και καρδινάλιους, κάποια φορά μάλιστα τους πήγε στα δικαστήρια για να του δώσουν τα χρήματα από το έργο του "espolio" (διαμελισμός των ιματίων ).

Ήταν ένας μετανάστης της εποχής εκείνης και πάντα είχε τον φόβο της Ιεράς Eξέτασης. Το μοναδικό έργο που τον άφησαν να φτιάξει χωρίς το φόβο της Ιεράς Εξέτασης ήταν το τελευταίο του έργο , "η προσκύνηση των ποιμένων", στο οποίο απεικονίζονται γύρω από τη φάτνη ο ίδιος και η οικογένειά του.

Με το έργο του αυτό ήθελε να δείξει ταπεινοφροσύνη. Εργαζόταν όμως πάντοτε, όπως προανέφερα, με το φόβο της Ιεράς Εξέτασης. Δεν ήθελε να του συμβεί ό,τι συνέβη στον επίσης μαθητή του Τσιτσιάνο και πολύ μεγάλο ζωγράφο τον Καραβάτζιο που καταδικάστηκε από την Ιερά Εξέταση, διότι όπως έλεγαν, σε έναν πίνακα του ο Ιωάννης ο Βαπτιστής " κοίταζε πονηρά" τον αμνό.

Κάποιες φορές και ο "Ελ Γκρέκο" οδηγήθηκε, για τα έργα του, στην Ιερά εξέταση , αλλά με πολύ καλές διπλωματικές εξηγήσεις "την έβγαζε καθαρή". Στο Τολέδο γνωρίζει την Χερόνιμα Δε Λας Κουέβας, η οποία είχε καταγωγή από αρχοντική οικογένεια. Ένα χρόνο αργότερα γεννιέται ο γιός του.

Τον αναγνωρίζει, μιας και δεν είχε παντρευτεί και του δίνει το όνομα Χόρχε - Εμμανουέλ, (Γιώργος - Εμμανουήλ) '' Μανολάτσι'' δηλαδή, Κρητικός στην καταγωγή ο Ελ Γκρέκο επόμενο ήταν να του δώσει το συνηθέστερο όνομα στην Κρήτη. Έδωσε όμως και το όνομα του πατέρα του που ήταν Γιώργος.

Παράλληλα με τα θρησκευτικά θέματα αρχίζει να ζωγραφίζει και προσωπογραφίες. Η φήμη του αυξάνεται συνεχώς, και εκτός από την ζωγραφική, ασχολείται και με την γλυπτική. Οι παραγγελίες για τα έργα του αυξάνονται με μεγάλο ρυθμό και αναγκάζεται να προσλάβει και βοηθούς. Παίρνει πάρα πολλές παραγγελίες για ναούς και ιδρύματα .

Αργότερα δε, όταν ο γιός του Εμμανουέλ μεγαλώνει, γίνεται βασικός συνεργάτης δίπλα στον πατέρα του. Το 1586 ο ιερέας της ενορίας του Αγίου Θωμά του παρήγγειλε να κάνει τον πίνακα "η ταφή του Κόμη Οργκάθ" πού είναι ένα από τα δημοφιλέστερα έργα του.

Το 1606 πετυχαίνει να εξαιρεθεί από το να πληρώνει φόρους στο Ισπανικό κράτος . Δεν είναι σωστό, ισχυρίστηκε, οι καλλιτέχνες να πληρώνουν φόρους. Είναι ο πρώτος καλλιτέχνης που το πέτυχε. Φαίνεται πως από τότε εμείς οι Έλληνες προσπαθούσαμε με κάθε τρόπο να μην πληρώνουμε την εφορία ! Μετά το θάνατό του (7 Απριλίου 1614) το μεγαλειώδες έργο του δέχτηκε πλήθος από αρνητικά σχόλια κυρίως επειδή ήταν Έλληνας και όχι Ισπανός .

Όταν όμως βρέθηκε πως το 1600 είχε ήδη πάρει την Ισπανική υπηκοότητα , θεωρήθηκε Ισπανός και ως δια μαγείας όλα τα σχόλια γίνανε κολακευτικά. Όμως το μεγάλο έργο του Ελ Γκρέκο δεν υπόκειται σε περιορισμούς, σε κράτη και υπηκοότητες, είναι παγκόσμιο και πρέπει να κάνει περήφανους όλους τους ανθρώπους. Εμάς τους Έλληνες μας κάνει λίγο περισσότερο περήφανους γιατί ήταν συμπατριώτης μας .”

 ΑΝΤΩΝΗΣ ΚΟΝΤΟΣ 
ΠΡΟΕΔΡΟΣ ΤΗΣ ΕΝΩΣΗΣ ΤΩΝ ΣΥΛΛΟΓΩΝ ΚΑΙ ΑΔΕΛΦΩΤΗΤΩΝ ΤΗΣ Δ.Ε. ΑΘΑΜΑΝΙΑΣ ΤΟΥ ΔΗΜΟΥ ΚΕΝΡΤΙΚΩΝ ΤΖΟΥΜΕΡΚΩΝ