Οι 7 γρίφοι του τύμβου Καστά


Σφίγγα αποδείχθηκε προς το παρόν η Σφίγγα της Αμφίπολης

Τα χείλη του κεφαλιού που βρέθηκε προχθές κάτω από το κατώφλι του τρίτου θαλάμου παρέμειναν σφραγισμένα και οι ανασκαφείς δεν μπορούν προς το παρόν να καταλάβουν πώς βρέθηκε εκεί. Προς το παρόν, όμως, τα μεγάλα ερωτηματικά φαίνεται να συγκεντρώνονται στο δάπεδο του θαλάμου και στην αιτία της καθίζησής του. 



Αυτή την καθίζηση θα διερευνήσουν κατά προτεραιότητα, ώστε να διαπιστώσουν αν κρύβεται κάτι κάτω από το δάπεδο και τι. Θεωρητικά, όπως συχνά συμβαίνει στις ανασκαφές, μπορεί να υπάρχει εκεί κάτι μεγάλο, ή τίποτα. Γενικώς, όσο η ανασκαφική ομάδα θα προχωρά θα λύνονται κάποιοι γρίφοι, μιας και τα ευρήματα θα δίνουν απαντήσεις, αλλά υπάρχει και η πιθανότητα να δημιουργούνται νέοι.

Επτά γρίφους μετρήσαμε μέχρι στιγμής από αυτούς που ξεπροβάλλουν μέρα με τη μέρα, κάποιοι μάλιστα έχουν ενισχυθεί με τα νέα ευρήματα. Ας τους δούμε έναν έναν και μαζί ας διερευνήσουμε πιθανές απαντήσεις:
 
1 Το κεφάλι της μίας Σφίγγας εντοπίσθηκε θαμμένο σε επίπεδο πιο κάτω από το μαρμάρινο κατώφλι του τρίτου θαλάμου. Πώς βρέθηκε εκεί; Αποτελεί πραγματικά βασικό ερώτημα το πώς μετακινήθηκε αυτό το κομμάτι γλυπτού με βάρος που ξεπερνά τα 100, ίσως και τα 150 κιλά. Ειδικοί επιστήμονες έχουν δύο θεωρίες.

Η πρώτη, να αποσπάστηκε από το άγαλμα -στο οποίο ήταν ένθετο- κατά τη διάρκεια σεισμού και να κύλησε προς τα μέσα, κάνοντας τη στρογγυλή ζημιά στο κέντρο του ψηφιδωτού, όπως χτύπησε εκεί. Αυτό προϋποθέτει πως δεν υπήρχε ο σφραγιστικός τοίχος των Καρυατίδων και πως η μαρμάρινη θύρα του τρίτου διαφραγματικού τοίχου ήταν ανοιχτή.

Το κεφάλι της Σφίγγας που βρέθηκε 14 μέτρα μακριά από το σώμα του αγάλματος, δίπλα στο μαρμάρινο κατώφλι, το «αναστατώμενο» πορώδες δάπεδο, η μαρμάρινη θύρα και η πιθανότητα ύπαρξης τέταρτου θυρώματος
Το κεφάλι της Σφίγγας που βρέθηκε 14 μέτρα μακριά από το σώμα του αγάλματος, δίπλα στο μαρμάρινο κατώφλι, το «αναστατώμενο» πορώδες δάπεδο, η μαρμάρινη θύρα και η πιθανότητα ύπαρξης τέταρτου θυρώματος είναι μερικά από τα «μυστήρια» που έχουν να λύσουν οι ανασκαφείς του τύμβου της Αμφίπολης

Η δεύτερη πιθανότητα είναι να μεταφέρθηκε εκεί από τυμβωρύχους, είτε επειδή ήθελαν να το θάψουν ξορκίζοντας τον αποτροπαϊκό χαρακτήρα της Σφίγγας, είτε διότι τη χρειάζονταν για πρακτικούς λόγους.

Το πρώτο μοιάζει να είναι η πλέον απίθανη περίπτωση. Θα μπορούσαν να την έχουν ενταφιάσει στις εξωτερικές αποχωματώσεις και θα γλίτωναν το κουβάλημα ενός τέτοιου φορτίου με σκοινιά και ξύλα. Το δεύτερο δεν μαρτυρείται από την κατάσταση στην οποία βρέθηκε το κεφάλι.

Αν δηλαδή την ήθελαν για να χτυπήσουν ή να πιέσουν κάτι, θα έπρεπε να είχε ορατά «τραύματα» από μια τέτοια χρήση. Εδώ δεν έχουμε τέτοιες θραύσεις που να υποδηλώνουν ότι χρησιμοποιήθηκε σαν πέτρα ούτε και σημάδια από επαφή με μεταλλικό αντικείμενο-λοστό.
 
2 Θα βρεθεί το άλλο κεφάλι από τη δεύτερη Σφίγγα, που και αυτό λείπει; Αν εντοπισθεί, ανάλογα με τα σημάδια που θα φέρει, θα υπάρξει ίσως κάποιο συμπέρασμα περί του πώς χρησιμοποιήθηκε, και κυρίως αν χρησιμοποιήθηκε για πρακτικούς λόγους.

Πάντως, η τελευταία ελπίδα και γι' αυτό και για τα τμήματα των δοκών από τη μαρμάρινη ψευδοροφή που λείπουν είναι τα χώματα του τρίτου θαλάμου, που μέρα με τη μέρα κατεβαίνουν.

Οσο πλησιάζουμε στα δάπεδα τόσο αυξάνονται οι πιθανότητες να εντοπισθούν τα χαμένα, αλλά και μαζί τους κάποια άλλα μυστικά του τάφου.

Οι 7 γρίφοι του τύμβου Καστά
 
3 Το πώρινο δάπεδο του τρίτου θαλάμου γιατί είναι τόσο «αναστατωμένο»; Τα αίτια μπορεί να είναι πολλά. Ας θυμίσουμε ότι ένα μέρος είναι στη θέση του, στρωμένο με πωρόλιθους που έχουν λευκό κονίαμα -κάτι που απαντάται σε πολλούς μακεδονικούς τάφους-, ένα μέρος έχει καταστραφεί και άλλο μέρος παρουσιάζει καθίζηση.

Η ύπαρξη των πωρόλιθων και του κονιάματος σημαίνει ότι δεν αναμένεται να εντοπισθεί άλλη διακόσμηση στο δάπεδο. Το μέρος που έχει καταστραφεί ίσως διαλύθηκε από έρευνες τυμβωρύχων, που έψαχναν αν βρίσκεται κάτι κάτω από αυτό. Οσο για το μέρος που παρουσιάζει καθίζηση, συγκεντρώνει τους «μεγεθυντικούς φακούς» της ανασκαφικής ομάδας.

Οι 7 γρίφοι του τύμβου Καστά

Ποιος να είναι άραγε ο λόγος αυτής της καθίζησης; Πρόκειται απλώς για κάποια κακοτεχνία των αρχαίων, που έβαλαν το δάπεδο επάνω σε χαλαρά χώματα και συγκεκριμένα άμμο; (η άμμος δικαιολογείται καθώς ο τάφος είναι παραποτάμιος και παραλίμνιος).

Μήπως κάτω από εκείνο το σημείο υπάρχει κάποιος υπόγειος χώρος-κοίλωμα μέσα στον φυσικό βράχο, που είχε ως «οροφή» το πώρινο δάπεδο του θαλάμου; Και εδώ η απάντηση θα δοθεί από την ανασκαφή.

4 Η μαρμάρινη θύρα είχε ανοίξει και κλείσει άπαξ ή περισσότερες φορές; Στο μαρμάρινο κατώφλι αποκαλύφθηκαν ράγες για να ανοιγοκλείνει η πόρτα, στοιχείο που ίσως δείχνει πως ήταν εξαρχής κατασκευασμένη για κάτι τέτοιο.

Σε όλους τους μακεδονικούς τάφους οι πόρτες ανοίγουν και κλείνουν, εφόσον στον καθένα υπήρχε πρόνοια για τον ενταφιασμό και άλλου νεκρού ή νεκρών. Δεν είχαν όμως πολλοί αυτές τις ράγες.

Οι 7 γρίφοι του τύμβου Καστά

Προσεκτική παρατήρηση από τους ανασκαφείς θα δώσει αποτελέσματα ως προς το αν οι ράγες χρησιμοποιούνταν συχνά ή όχι και αυτό θα φανεί από τις φθορές και τις αλλοιώσεις στο μάρμαρο, οι οποίες θα συνέβαιναν κάθε φορά που τα βαριά θυρόφυλλα θα άνοιγαν ή θα έκλειναν.
 
5 Υπάρχει τελικά το τέταρτο θύρωμα; Οι ανασκαφείς δεν μπορούν ακόμα να απαντήσουν αν επιβεβαιώνονται τα πρώτα συμπεράσματα από τη γεωλογική έρευνα, γιατί, αν και βρίσκονται στο -5,20 από τον θόλο, δεν έχουν φτάσει στο επίπεδο όπου σταμάτησε η γεωλογική μελέτη.

Πρέπει επομένως να κατέβουν κι άλλο, οπότε θα δούμε αν υπάρχει κάποια είσοδος σε άλλο χώρο στον τέταρτο διαφραγματικό τοίχο ή αν ο τρίτος θάλαμος είναι ο ταφικός.

Οι 7 γρίφοι του τύμβου Καστά

Επειδή οι πρώτες ενδείξεις για την ύπαρξη θυρώματος είχαν συλλεγεί με γεωλογικό «καρότο» και δεν υπήρχε η δυνατότητα οπτικής επιβεβαίωσης, τίποτα δεν αποκλείει την περίπτωση αυτό που ερμηνεύθηκε ως θύρωμα να ήταν μια βλάβη στον τοίχο ή κάποιο αρχιτεκτονικό στοιχείο το οποίο να έδωσε την εντύπωση περιθυρώματος.

Οπως είχε αναφερθεί, το πλάτος του, εφόσον υπάρχει, είναι 0,90 μ. Στους μακεδονικούς τάφους ο λόγος πλάτους προς ύψος είναι δύο προς ένα, άρα το ύψος της πόρτας, αν υπάρχει, θα φτάνει το 1,80 με 2 μ. Με την αποχωμάτωση να συνεχίζεται κανονικά, σύντομα θα δούμε.

6 Τι άλλα ευρήματα αναμένονται; Αυτά που μέχρι στιγμής «χρωστά» το μνημείο είναι, όπως είπαμε, η κεφαλή της άλλης Σφίγγας και οι μαρμάρινες δοκοί της ψευδοροφής.

Οπως σε κάθε μακεδονικό τάφο όμως, αναμένονται κάποιο ή κάποια έπιπλα -νεκρική κλίνη, θρόνος, τράπεζα προσφορών κ.ά.- και, βέβαια, η σαρκοφάγος ή η λάρνακα με τα οστά του νεκρού.

Αναμένονται επίσης αγγεία συμποσίου από μέταλλο, όπλα ή κοσμήματα αν ο νεκρός ήταν αντίστοιχα άνδρας ή γυναίκα, και άλλα αντικείμενα, όπως και νομίσματα. Από όλα αυτά λίγα θα έχουν απομείνει αν και εφόσον ο τάφος έχει συληθεί.

Σε άλλη περίπτωση όμως, θα πρέπει να αναμένονται πλούσια, αφού ο τάφος έχει τόση πολυτέλεια, και θα δώσουν σημαντικές πληροφορίες για τον νεκρό και την εποχή του.

7 Είναι ο τάφος συλημένος; Εδώ οι απόψεις διίστανται. Και οι δύο πλευρές έχουν τη δική τους λογική. Η Κατερίνα Περιστέρη επαναλαμβάνει συνέχεια πως είναι ασύλητος.

Η ανασκαφική ομάδα επιμένει πως η κατάχωση με άμμο και οι σφραγιστικοί τοίχοι έγιναν αμέσως μετά την ολοκλήρωση της ταφής και επί τούτου, προκειμένου να προστατευθεί ο τάφος.
Και τα επιχειρήματα της άλλης πλευράς, όμως, είναι σοβαρά.

Ξεκινούν από το ασυνήθιστο να γεμίζει ένα μνημείο με άμμο για προστασία του νεκρού και θυμίζουν πως στους μακεδονικούς τάφους ο νεκρός έμενε μετά την καύση των οστών του σε λάρνακα, όχι όμως με χώμα επάνω του, αφού θα θεωρούνταν ασέβεια να καταχωσθεί και αυτός.

Συνεχίζονται με το γεγονός πως έχουμε καταστροφές στον πρώτο σφραγιστικό τοίχο, στα κεφάλια, τα φτερά των Σφιγγών και το άγαλμα του λέοντα που μάλλον είχε στηθεί στην κορυφή του λόφου. Τέλος, εντύπωση προξενούν και η ενδεχόμενη καταστροφή-βανδαλισμός στο πρόσωπο της μιας Καρυάτιδας και η κυκλική καταστροφή στο κέντρο του ψηφιδωτού.

Αυτά από ό,τι έχουμε δει μέχρι σήμερα. Από αυτά που αναμένονται, και που θα τα ξεκαθαρίσουν όλα, είναι τα κατάλοιπα του νεκρού καθώς και τα κτερίσματά του. Αν είναι στη θέση τους, τότε ο τάφος βεβαίως και θα είναι ασύλητος.

Σε άλλη περίπτωση, θα πρέπει να περιμένουμε απώλειες που μακάρι να μη φτάσουν σε πλήρη απώλεια των στοιχείων εκείνων τα οποία θα φανέρωναν την ταυτότητα του νεκρού. Λίγες ημέρες υπομονής θα δείξουν ποιος δικαιώνεται. Σε κάθε περίπτωση, θα έχουμε εκτός των υπολοίπων και το ίδιο το μνημείο, που έχει τη δική του σημασία.

ΑΓΓΕΛΙΚΗ ΚΩΤΤΗ
akotti@pegasus.gr

 ethnos.gr

Σχόλια

Δημοφιλείς αναρτήσεις από αυτό το ιστολόγιο

Ζαμπέλα, το μαργαριτάρι των Τζουμέρκων!

Στυγνός εκληματίας ο χθεσινός ληστής στην Άρτα, σύμφωνα με τον Αστυνομικό Διευθυντή κ. Γιώργο Ντοκομέ