Δια χειρός Μαριάνθης Ανδρίκου-Τζίμα

 

ΑΦΙΕΡΩΜΑ ΣΤΗΝ ΚΑΤΑΞΙΩΜΕΝΗ ΗΠΕΙΡΩΤΙΣΣΑ ΒΥΖΑΝΤΙΝΟΑΓΙΟΓΡΑΦΟ

Του Χαράλαμπου Γαλιάνδρα-Αρτινού

Η Ήπειρος είναι η μοναδική περιφέρεια της χώρας μας στην οποία ποτέ δεν έπαψαν να καλλιεργούνται τα Γράμματα και οι Τέχνες, ακόμη και κατά τη μακραίωνη οθωμανική κατοχή.


Το αποδεικνύουν εκατοντάδες λόγιοι των γραμμάτων, καθώς και οι σημαντικοί σμιλευτές και σκαπανείς των τεχνών που αναδείχτηκαν από τα σπλάχνα της, γράφοντας αθάνατη ιστορία και αφήνοντας ανεκτίμητο έργο, σημαντική παρακαταθήκη για την αναγέννηση και ανόρθωση του νεογέννητου κράτους μας.

Σημαντική θέση ανάμεσα στους Ηπειρώτες δημιουργούς κατέχουν οι εικονογράφοι εκατοντάδων μοναστηριών και εκκλησιών, καθώς και αμέτρητων ιερών εικόνων, ανεκτίμητης αξίας σήμερα, που κοσμούν, πέραν των ιερών χώρων, ελληνικά και αλλοεθνή μουσεία, ιδιωτικές συλλογές, δημόσιους χώρους, ιδρύματα, σπίτια.

Η Ήπειρος που παρέμεινε βυζαντινή, αν και υποδουλωμένη, διέσωσε και ανέδειξε την προαιώνια τέχνη της ναοδομίας και της εικονογραφίας-αγιογραφίας σε κάθε γωνιά της, με προεξάρχουσες τις πόλεις των Ιωαννίνων και της Άρτας.

Σ΄αυτούς τους πρωτομάστορες στα δύσκολα χρόνια της σκλαβιάς οφείλουν πολλά και οι νεότεροι, οι οποίοι εντρύφησαν στην τέχνη και την τεχνική της εικονογραφίας κοντά σε κορυφαίους δασκάλους της ζωγραφικής απεικόνισης και σε λιπόσαρκους μοναχούς, κληροδοτώντας τις εμπειρίες και τα έργα τους από γενιά σε γενιά, διατηρώντας αλώβητη την πολύτιμη βυζαντινή κληρονομιά. Ανάμεσα στους νεότερους και αξιότερους βυζαντινοαγιογράφους συγκαταλέγεται και η βιογραφούμενη Μαριάνθη Ανδρίκου-Τζίμα.

Με έμφυτη κλίση στη ζωγραφική επιδόθηκε σ΄αυτήν από τα μαθητικά της χρόνια. Ορμώμενη από τη γενέτειρά της, Παναγιά Πρέβεζας, σπούδασε αρχικά καλλιτεχνική βιβλιοδεσία στη Γερμανία. Έχοντας όμως αταλάντευτα το μεράκι της αγιογραφίας επανήλθε στην Ελλάδα και άρχισε τη μαθητεία της πάνω στο αντικείμενο που την ενδιέφερε κοντά στον εξέχοντα διδάσκαλο της αγιογραφίας Κωνσταντίνο Αφίφα.

Εκεί στο Εργαστήρι διδάσκεται την τεχνική και τη θεωρία της βυζαντινής αγιογραφίας μέσα από την οποία ανακαλύπτει τη φιλοσοφία και τη θέση των βυζαντινών αγιογράφων, καθώς και τις διάφορες σχολές και τάσεις. Εκεί μαθαίνει να χρησιμοποιεί τη σπουδαία σε αρετές μέθοδο της ωογραφίας, σύμφωνα με τα παραδοσιακά μέσα της εικονογραφίας, μέσα από την οποία αναβιώνει η ορθόδοξη θεολογική τοποθέτηση για την εικόνα και την αξία της στο χώρο της σημερινής πραγματικότητας.

Πνεύμα ανήσυχο και δημιουργικό δεν σταματάει να διευρύνει τους καλλιτεχνικούς ορίζοντές της σε ότι έχει σχέση με τη ζωγραφική και ιδιαίτερα την αγιογραφία. Στο Εργαστήρι Ελεύθερων Σπουδών «ΑΠΟΨΗ» σπουδάζει συντήρηση έργων τέχνης, φορητών εικόνων και τοιχογραφιών. Παρακολουθεί επίσης σεμινάρια, ομιλίες, διαλέξεις και ημερίδες σχετικές με τεχνοτροπίες, χρήση υλικών και χρωμάτων, σχολές.

Από τις εμπειρίες που απέκτησε και από την κλίση της ακολούθησε την τεχνοτροπία δημιουργίας με τη μέθοδο της αναπαλαίωσης. Και τα κατάφερε περίτρανα αναδημιουργώντας άριστα πρότυπες αγιογραφίες, δίνοντας χρώμα και ζωντάνια σε εικονογραφημένα πριν από αιώνες άγια πρόσωπα. Και είναι τόσο πετυχημένα τα έργα της που στο μάτι και τις γνώσεις ανυποψίαστων φαντάζουν ως πρότυπα που παρέμειναν άφθαρτα στο πέρασμα του φθοροποιού χρόνου.

Η τεχνική της αναπαλαίωσης είναι πάρα πολύ δύσκολη και απαιτεί πολύ χρόνο και κόπο. Η. κ. Τζίμα όμως δεν φείδεται χρόνου. Επιλέγει και πελεκάει μόνη της παλαιά ξύλα ώστε να μην έχουν υγρασία, που μακροχρόνια καταστρέφει τα έργα και φτιάχνει μόνη της τους μουσαμάδες, αναμειγνύει προσεκτικά τα χρώματα και προσέχει τα υλικά που χρησιμοποιεί προκειμένου να προστατέψει τις δημιουργίες της και να παραδίνει αξιόπιστη δουλειά.

Στη δημιουργία των έργων της χρησιμοποιεί και άλλες μεθόδους κλασικές και νεότροπες. Τελευταία μάλιστα ακολουθεί την ελεύθερη δημιουργία και την αφηρημένη τέχνη, ανοίγοντας νέους ορίζοντες και προοπτική στην τεχνοτροπία και τη ζωγραφική. Έργα που απέσπασαν ευμενή σχόλια και προκάλεσαν το μάτι και το ενδιαφέρον πολλών φιλότεχνων.

Τα έργα της κ. Τζίμα «… κουβαλάνε επάνω τους όλη την παράδοση, το ύφος, το ήθος, τη δόξα και το πνευματικό κάλλος του Βυζαντίου, ξεπερνώντας μ΄αυτό το υπερβατικό τρόπο το χώρο και το χρόνο καθώς ανοίγουν διάλογο με την ανθρώπινη ψυχή και μεσολαβούν ώστε οι ατελείωτες εκφράσεις της να φθάνουν έως τον ουρανό».

Εκτός των λατρευτικών φορητών εικόνων και άλλων έργων που κοσμούν πολλές ιδιωτικές συλλογές, η κ. Τζίμα έχει επιμεληθεί και αποκαταστήσει αγιογραφίες σε εκκλησίες της Ηπείρου, δίνοντας έτσι και πάλι ζωή σε φθαρμένα και καταστραφέντα σημαντικά ιερά πρόσωπα.

Τις δημιουργίες της έχει παρουσιάσει σε οκτώ ατομικές εκθέσεις που πραγματοποιήθηκαν κατά καιρούς στην Αθήνα, τον Πειραιά και σε άλλα προάστια της Αττικής, καθώς και στα Γιάννινα, την Πρέβεζα και το Αγρίνιο. 

Επίσης έχει λάβει μέρος σε 15 ομαδικές που έχουν πραγματοποιηθεί στην πρωτεύουσα και αλλού. Είναι μέλος του Συλλόγου Εικαστικών Καλλιτεχνών Ελλάδος «Ο ΑΠΕΛΛΗΣ».

ΕΓΡΑΨΑΝ ΓΙΑ ΤΟ ΕΡΓΟ ΤΗΣ

«Η αγιογράφος Μαριάνθη Τζίμα ζωγραφίζειν τις βυζαντινότροπες εικόνες της με μια σύγχρονη ματιά. Κρατάει το βυζαντινό ύφος, δουλεύει σε γενικές γραμμές τα ίδια χρώματα, αλλά προτιμάει ένα δικό της τρόπο δοκιμάζοντας τη χρωματική σύνθεση και συγχρόνως παίζοντας με τα φώτα και τις σκιές. Η γραμμή της είναι καθαρή και λιτή χωρίς εξεζητημένες επεμβάσεις. Μιλάει με τις ζωντανές της Παναγίες σ΄ένα διάλογο «ενώπιος ενωπίου», αναζητώντας συνέχεια νέους τρόπους έκφρασης, χαρίζοντας με την εικαστική απόλαυση εσωτερική γαλήνη. Ακόμη και ο μοντέρνος τρόπος που χρυσώνει το βάθος παραπέμπει σε άλλες δημιουργικές εποχές, Η τέχνη της Μαριάνθης είναι ευλογημένη».

Αθανάσιος Παλιούρας

Καθηγητής Βυζαντινής Αρχαιολογίας

Πανεπιστήμιο Ιωαννίνων

«Τα έργα αυτά έχουν σίγουρα αμεσότητα στις φόρμες, στο χρώμα, στην λεπτομέρεια και είναι εύκολα κατανοήσιμα. Η Βυζαντινοαγιογάφος Μαριάνθη Τζίμα με τον αγιογραφικό χρωστήρα της εμπνευσμένο από την εικονογραφική βυζαντινή παράδοση μας παρουσιάζει σήμερα τα καλλιτεχνικά της δημιουργήματα που φέρνουν έκδηλα τα σημεία της προσωπικής της τεχνικής.
Αυτή είναι η Μαριάνθη Τζίμα ζωγράφος με την καθαρή συνείδηση και αυτό το ορθόδοξο και καλλιτεχνικό αισθητήριο μας προσφέρει σήμερα τα αγιογραφικά της επιτεύγματα».

Μπότης Θαλασσινός

Ζωγράφος