Ελληνιστική Αθηνά, ηλικίας ενός έτους
Η λεπτοκαμωμένη κεφαλή γέρνει με μια ανεπαίσθητη κλίση, σχηματίζοντας μικρό λακκάκι στο λαιμό. Θαρρείς πως τα χάλκινα χειλάκια της αναπνέουν.
Το εύπλαστο θηλυκό κορμί αποκαλύπτεται σπαρταριστό κάτω από τον πτυχωτό ανοιχτό αττικό πέπλο.
Το τρισχαριτωμένο άγαλμα, που βρέθηκε το 1541 στο Αρέτσο της Ιταλίας, πέρασε 200 χρόνια παραμορφωμένο από βάναυσες επεμβάσεις.
Μόλις πέρυσι αποκαταστάθηκε και απέκτησε επιτέλους εποχή. Εκτίθεται στο Κυκλαδικής Τέχνης Λόγω δε της στάσης του, με το δεξί πόδι να προβάλλει μπροστά, ο ένας μαστός είναι ελαφρώς ψηλότερα απ' τον άλλο. Οπως αν ήταν ζωντανή. Το αριστερό χέρι της νεαρής χάλκινης γυναίκας κρατά χαλαρά τη μέση. Το δεξί σήμερα δεν υπάρχει. Οπως και τα μάτια. Είναι δύο σκοτεινές αινιγματικές άδειες κόγχες στο μέσον τού γοητευτικά σιωπηλού προσώπου.
Η χαριτωμένη χάλκινη Αθηνά από το Αρέτσο της Ιταλίας, που από χθες εκτίθεται στο Μουσείο Κυκλαδικής Τέχνης, έχει ύψος μόλις ένα και πενήντα εκατοστά. Το μικρό, όμως, μέγεθος δεν στερεί χιλιοστό απ' την ομορφιά και τη ζωντάνια του «άγνωστου» κομψοτεχνήματος των ελληνιστικών χρόνων, το οποίο ανακαλύψαμε μόλις πέρσι, χρονιά που επανέκτησε την αρχική μορφή του.
Διότι για περισσότερα από 200 χρόνια η μικροκαμωμένη, έτοιμη για δράση Αθηνά -το προδίδουν τα σανδαλάκια της- λόγω εκουσίων παραμορφώσεών της κατά τις εργασίες... αποκατάστασής της, το 1785, είχε χάσει την κλίση και στο κορμί και στο βοστρυχωτό κεφάλι της. Και είχε μεταμορφωθεί σε μονοκόμματο ξύλινο σώμα, που έκλινε επικινδύνως προς τα εμπρός.
Κατά τις βάναυσες επεμβάσεις του γλύπτη Φραντσέσκο Καραντόρι είχε προστεθεί ένα κομμάτι του ενδύματος, που απουσίαζε, το φιδάκι απ' την περικεφαλαία και το δεξί χέρι. Το τελευταίο είχε, παραδόξως, αποκτήσει και μανίκι, μεταγενέστερης εποχής του έργου. Ηταν, με άλλα λόγια, τέτοιας έκτασης η «παραποίηση» του Καραντόρι, που για αιώνες η θεά θεωρούνταν έργο του 1ου αιώνα μ.Χ.
Η Αθηνά ανήκει, όμως, στην εποχή που «κάνει αναρχαϊσμό και αναβαπτίζεται στην κλασική τέχνη», ξεκαθαρίζει ο διευθυντής του Μουσείου Κυκλαδικής Τέχνης Νίκος Σταμπολίδης. Χρονολογείται μεταξύ του 300 και του 280 π.Χ.
Από χθες τα δύο «πρόσωπα» της Αθηνάς, δηλαδή το γνήσιο ελληνιστικό, από την εποχή του Δημοσθένη και των γιων του Πραξιτέλη, αλλά και ένα αντίγραφο του κακέπτυπου του Καραντόρι, που για αιώνες βρισκόταν στην Πινακοθήκη Ουφίτσι, συνομιλούν σε μια ιδανική αντίστιξη στην πρώτη αίθουσα του Μουσείου Κυκλαδικής Τέχνης, δίνοντας στον επισκέπτη τη δυνατότητα μιας αληθινής σπουδής στην υψηλή γλυπτική.
Η γνήσια θεά στέκεται σε χαμηλότερο βάθρο απ' το αντίγραφο, που βρίσκεται στη δεξιά πλευρά της αίθουσας. Κοιτάζοντάς την μπορείς να διαπιστώσεις τη λεπτότητα του ομοιόμορφου πάχους του χαλκού που φιλοτεχνήθηκε είτε σε εργαστήρι της μητροπολιτικής Ελλάδας είτε της Μεγάλης Ελλάδας.
Με τις εργασίες αποκατάστασης από την Εφορεία Αρχαιοτήτων της Τοσκάνης, που διήρκεσαν 9 χρόνια (2000-2009), αναδείχτηκε η λυγερή κορμοστασιά. Ξεχώρισαν, επίσης, οι τελευταίες λεπτομέρειες των φολίδων της αιγίδας και της πτυχωτής ζώνης, που ενώνει τα διαφορετικά χυτευμένα κομμάτια του γλυπτού.
Το δεξί χέρι, που σήμερα απουσιάζει, «κρατούσε δόρυ ή φιάλη;», αναρωτιέται ο διευθυντής του Μουσείου Κυκλαδικής Τέχνης Νίκος Σταμπολίδης. Πάντως, οι οπές απ' τα καρφιά για το πρόσθετο χέρι του Καραντόρι χάσκουν ακόμη σαν ανοιχτές πληγές. Τις παραβλέπεις όταν παρατηρείς την ξαπλωμένη γλαύκα που κοσμεί την περικεφαλαία, τα λεπτά ρουθουνάκια που μοιάζει να αναπνέουν αλλά και τη ρυτίδα έκφρασης κάτω απ' τα άδεια μάτια του κομψοτεχνήματος.
Η «αναπάντεχη επίσκεψη» της Αθηνάς στο Μουσείο Κυκλαδικής Τέχνης είναι η αρχή των «ξαφνικών επισκέψεων», που καθιερώνει στους δύσκολους καιρούς μας το δραστήριο Μουσείο. Ετσι, κάποια στιγμή μπορεί να το... επισκεφτεί αναπάντεχα, για παράδειγμα, ένας Βαν Γκογκ, όπως μας αποκάλυψε ο Ν. Σταμπολίδης. «Κάνουμε ολομέτωπη επίθεση στη μιζέρια», δηλώνει. Μετά τις βαλκανικές νεολιθικές αρχαιότητες και την έκθεση έργων της Βάσως Κατράκη, η χάλκινη Αθηνά «ήρθε να γίνει το "γούρι" μας», προσθέτει. «Το βλέμμα της μάς χρειαζόταν».
* Η Αθηνά του Αρέτσο θα εκτίθεται στο Μουσείο Κυκλαδικής Τέχνης (Νεοφύτου Δούκα 4, τηλ.: 210-7228321) ώς τις 30 Ιανουαρίου. *
Οι περιπέτειες του αγάλματος
1541: Στο Αρέτσο, 80 χιλ. από τη Φλωρεντία, η τσάπα εργατών που σκάβουν για πηγάδι χτυπάει σε τμήματα της χάλκινης Αθηνάς.
1542: Η Αθηνά μεταφέρεται στο Παλάτσο Βέκιο του δούκα Κόζιμο Α' των Μεδίκων.
1676: Μετακομίζει στην Πινακοθήκη των Ουφίτσι.
1785: Υπομένει τις επεμβάσεις του Καραντόρι.
2000-2009: Η Εφορεία Αρχαιοτήτων της Τοσκάνης την αποσυναρμολογεί και τη συντηρεί.
Πηγή: Εnet.gr
Σχόλια
Δημοσίευση σχολίου